به اعتقاد کارشناسان، افزایش ارزش صادرات به چین می‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به دلیل افزایش قیمت جهانی کالاها باشد. بعید به نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌رسد که این افزایش ارزش به دلیل ارتقای بهره‌وری و صادرات کالاهای با ارزش افزوده بالا اتفاق افتاده باشد. از این رو این نگرانی ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌شود که حضور ایرانی‌ها در چین رو به کاهش است.
چین از صدرنشینی مقاصد صادراتی ایران در هفت ماه منتهی به مهر امسال، خداحافظی کرد. اما باید دید این خداحافظی موقتی است یا ادامه‌دار می‌‌‌‌‌‌‌‌شود. سال‌های متمادی این کشور همواره شریک اول تجارت ایران چه در واردات و چه در صادرات بوده است. اما در آمارهای هفت‌ماهه امسال جای خود را به عراق داد. اگرچه هنوز در مبادی واردات در سرلیست قرار دارد. چین در دوره قبلی تحریم‌ها، شریک استراتژیک ایران بود.
بسیاری از نیازهای ایران که تامین آن از سایر کشورها مشکل بود، از طریق این کشور برطرف می‌شد. ضمن اینکه بسیاری از کالاهای ایرانی نیز توسط چین خریداری می‌شد. چین در عین حال یکی از مهم‌ترین خریداران نفت ایران و محصولات با پایه نفتی است. به همین دلیل برخی از کارشناسان اعتقاد دارند کشورهایی مانند عراق نمی‌توانند جایگزین مناسب و دائمی برای چین باشند. چراکه آنها تنها خریداران کالاهای ایرانی هستند. آمارهای تجارت خارجی با چین نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که حضور ایران در چین افت کرده است.
آمارهای منتشرشده از صادرات چین به تفکیک ماه به ماه حاکی از آن است که در فروردین امسال، یک میلیون و 728 هزار تن به ارزش 728 میلیون دلار توسط چینی‌ها خریداری شده است. این در حالی است که در فروردین سال گذشته 2 میلیون و 6 هزار تن کالا به ارزش 615 میلیون دلار به چین صادر شده بود.
در اردیبهشت امسال وزن صادرات به چین به 2 میلیون و 176 هزار تن کالا رسید که ارزش آن 723 میلیون دلار بود. در اردیبهشت سال گذشته 2 میلیون و 519 هزار تن کالا به ارزش 795 میلیون دلار به این کشور فروخته شد.
در خرداد امسال 2 میلیون و 595 هزار تن کالا به ارزش 794میلیون دلار به این کشور صادر شده است. حال آنکه در خرداد سال گذشته، 2 میلیون و 931 هزار تن کالا به ارزش 706 میلیون دلار به این کشور صادر شده بود. در تیرماه امسال 2 میلیون و 541 هزار تن کالا به ارزش 801 میلیون دلار به کشور چین فروخته شده است. این در حالی است که در تیرماه سال گذشته 2 میلیون و 825 هزار تن کالا به ارزش 711 میلیون دلار توسط چینی‌ها خریداری شده است.
در مرداد امسال 2 میلیون و 119 هزار تن کالا به ارزش 728 میلیون دلار توسط چینی‌ها خریداری شده است. در مرداد سال گذشته 2 میلیون و 949 هزار تن کالا به ارزش 682 میلیون دلار به چین صادر شده بود. صادرات ایران به چین در شهریور امسال 2 میلیون و 544 هزار تن کالا به ارزش 859 میلیون دلار بوده است. اما در شهریور سال گذشته 2 میلیون و 986 هزار تن کالا به ارزش 642 میلیون دلار به این کشور فروخته شده است. در مهرماه امسال 2 میلیون و 890 هزار تن کالا به ارزش 746 میلیون دلار به این کشور شریک تجاری صادر شده است. حال آنکه در مهرماه سال گذشته 3 میلیون و 9 هزار تن کالا به ارزش 706 میلیون دلار به چین فروخته شده بود.
بررسی روند صادرات ماه به ماه امسال و مقایسه آن با ماه به ماه پارسال نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌دهد اگرچه وزن کالاهای فروخته‌شده به چینی‌ها در سال گذشته بیشتر بود اما ارزش صادرات امسال نسبت به سال 96، افزایش یافته است.
به اعتقاد کارشناسان، افزایش ارزش صادرات به چین می‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به دلیل افزایش قیمت جهانی کالاها باشد. بعید به نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌رسد که این افزایش ارزش به دلیل ارتقای بهره‌وری و صادرات کالاهای با ارزش افزوده بالا اتفاق افتاده باشد. از این رو این نگرانی ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌شود که حضور ایرانی‌ها در چین رو به کاهش است. اما برخی دیگر از کارشناسان به این موضوع به صورت جدی نگاه نمی‌کنند و اعتقاد دارند این کاهش صادرات می‌‌‌‌‌‌‌‌تواند مقطعی باشد. این‌طور نیست که چینی‌ها به راحتی از خیر همکاری با ایران بگذرند. همان‌طور که این کشور برای تجار ایرانی دارای اهمیت است، چینی‌ها نیز در بسیاری از مسائل اقتصادی به ایرانی‌ها نیاز دارند. از این رو، حفظ این بازار برای دو طرف دارای اهمیت خواهد بود.
اما در مجموع فارغ از تهدید یا فرصت بودن از دست رفتن بازار بزرگ چین، تهدید بزرگ‌تر برای تجارت ایران، چیدن تمام تخم‌مرغ‌ها در چند سبد محدود است. عدم تنوع مقاصد صادراتی و مبادی وارداتی خطری است که سال‌هاست تجارت ایران را تهدید می‌‌‌‌‌‌‌‌کند. عمده صادرات ایران تنها به 5 کشور است و عمده واردات هم از 5 کشور صورت می‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد. به همین دلیل از دست دادن هریک از این شرکای تجاری، می‌‌‌‌‌‌‌‌تواند نگرانی‌هایی جدی برای اقتصاد ایران به دنبال داشته باشد. به خصوص اینکه برای برخی از این کشورها، به راحتی نمی‌توان جایگزینی پیدا کرد. به عنوان مثال، کشور چین، هم خریدار نفت ایران است و هم خریدار کالا. از سوی دیگر واردات کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای نیز از این کشور صورت می‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد. اما عراق که در آخرین آمار تجارت خارجی ایران در سرلیست مقاصد صادراتی قرار گرفته، نه کالایی برای فروش به ایران دارد و نه مشتری نفت و مشتقات نفتی و کالاهای با پایه نفتی ایران است چراکه این کشور، نفت‌خیز است. بنابراین همکاری‌های همه‌جانبه با این کشور مانند چین امکان‌پذیر نیست.
از طرفی دیگر همیشه جایگزین کردن شرکای تجاری کاری هزینه‌بر و زمان‌بر بوده؛ شاید در فضای پسابرجام در چند مرحله این امکان برای ایران به وجود آمد که در مقاصد صادراتی خود تنوع ایجاد کند، اما تجار ایرانی به دلیل نداشتن آمادگی لازم، نتوانستند از این فرصت‌ها استفاده کنند. از این رو در شرایط تحریم که حلقه‌های بین‌المللی بسته‌تر می‌‌‌‌‌‌‌‌شود، یافتن جایگزین مناسب برای بازاری مانند چین، سخت به نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌رسد.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
