با شیوع ويروس كرونا در كشور، حمل ونقل ريلی همچون ديگر فعالیت هاي اقتصادي تحت تاثیر قرار گرفت. افت سطح فعالیت هاي اقتصادي در بخش هايی چون معادن و كارخانجات بزرگ به دلیل تعطیلی ها و كاهش تقاضاي داخلی براي حمل كالا با توجه به ركود ناشی از شیوع ويروس و نیز كاهش جريان ورود و خروج كالا به بنادر در اوايل سال جاري موجب كاهش تقاضا براي حمل ريلی كالا در كشور شد.
حوزه حمل ونقل يکی از بخش هايی است كه به شدت از شیوع كرونا آسیب ديده است. حمل ونقل يکی از شريان هاي حیاتی هر كشور است كه زنجیره تأمین صنايع ديگر به آن وابسته است. به طوري كه مشکلات اين بخش می تواند بطور مستقیم به ساير بخش ها نیز منتقل شده و به اقتصاد آن ها صدمه بزند.
محدوديت های اعمال شده برای مقابله با همه گیري كرونا در سرتاسر جهان، به احتمال زياد منجر به كاهش شديد حمل ونقل جهانی (بیش از يك سوم) در سال خواهد شد. حمل ونقل ريلی يکی از شیوه هاي مهم حمل ونقل است كه به جهت اقتصادي بودن نسبت به حملونقل جاده اي از بسیاري جهات همواره مورد توجه سیاستگذاران بوده است.
با شیوع ويروس كرونا در كشور، حمل ونقل ريلی همچون ديگر فعالیت هاي اقتصادي تحت تاثیر قرار گرفت. افت سطح فعالیت هاي اقتصادي در بخش هايی چون معادن و كارخانجات بزرگ به دلیل تعطیلی ها و كاهش تقاضاي داخلی براي حمل كالا با توجه به ركود ناشی از شیوع ويروس و نیز كاهش جريان ورود و خروج كالا به بنادر در اوايل سال جاري موجب كاهش تقاضا براي حمل ريلی كالا در كشور شد.
از سوي ديگر، از اسفند ماه 1398 بسیاري از كشورهاي همسايه مرزهاي خود را به روي مسافر و كالا بستند. بسته ماندن برخی از اين مرزها چندين ماه به طول انجامید كه در نهايت با مذاكره و تعريف و اجراي پروتکل هاي بهداشتی (از جمله نصب تونل هاي ضدعفونی واگن ها در مرزها) بازگشايی شدند.
مرزهاي ريلی سرخس و اينچه برون با تركمنستان و میرجاوه با پاكستان، بین 9 تا 4 ماه بسته بودند كه بالاخره در تیرماه بازگشايی شدند. اما مرز ريلی رازي با تركیه مدت كوتاهی در اسفند ماه بسته ماند و پس از آن به مدت سه ماه تنها راه ارتباطی ايران با تركیه بود.
عمده فعالیت اين مرز در اين مدت، صادرات محصولات كشاورزي و واردات مواد اولیه بوده است. اما صادرات بخش اعظم محصولات پتروشیمی به دلیل اولويت دادن به محصولات كشاورزي تقريبا به طور كامل متوقف شده بود. در طول اين مدت، مرز آستارا فعال بوده است كه تنها مرز باز كشور با همسايه هاي شمالی محسوب می شد. در واقع مهمترين آسیب شیوع كرونا بر حمل ونقل بار ريلی كشور،
در بخش حمل ونقل بین المللی و عمدتا ترانزيت و صادرات بوده است. به طوري كه طی پنج ماهه اول سال 1399 تناژ ترانزيت ريلی به 212 هزار تن رسید كه در مقايسه با مدت مشابه سال 1398،حدود 44.6 درصد كاهش داشته است.
تناژ صادرات ريلی ( از مرزهاي ريلی و بنادر) نیز در سه ماه اول سال جاري 3.33 میلیون تن بوده كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 40.8 درصد كاهش داشته است. اما بالعکس در بخش واردات رشد بسیار قابل توجهی رخ داده و تناژ واردات از مرزهاي ريلی طی پنج ماه اول سال جاري به 1.57 میلیون تن رسید كه در مقايسه با مدت مشابه سال 1398،حدود 64.8 درصد رشد داشته است.
عمده اين افزايش مربوط به واردات كالاهاي اساسی (بويژه از مرز آستارا و مرز ريلی رازي با تركیه( بوده است. در مجموع حمل ونقل بین المللی بار ريلی كشور در دوره مورد بررسی سال جاري، نزديك به 26.5 درصد كاهش داشته است. در این مدت عملکرد تناژ حمل بین المللی، تنها حدود يك پنجم از كل جابجايی بار ريلی كشور بوده است.
ارزش صدمات وارده به بخش حمل ونقل ريلی كشور تا پايان خردادماه سال 1399حدود 605 میلیارد تومان برآورد شده بود
اما در بخش حمل داخلی، وضعیت به گونه اي بوده كه كاهش در تناژ بار خارجی را جبران كرده است و طی پنج ماه اول سال 1399 به حدود 15.6 میلیون تن رسیده كه نسبت به مدت مشابه سال 1398 ،حدود 18 درصد افزايش داشته است. به نحوي كه در مجموع، كل تناژ حمل ونقل ريلی در اين دوره نزديك به 2.5درصد نسبت به دوره مشابه سال گذشته رشد داشته است.
افت شديد جابجايی مسافر در شبکه ريلی و درنتیجه كاهش قابل توجه ترافیك شبکه، موجب شد از موانع تردد قطارهاي باري در كشور كاسته شود و به تبع آن، فرصت مناسبی براي بهره گیري هر چه بیشتر از حمل ريلی كالا در داخل مرزهاي كشور فراهم کرد.
کمبود راننده و كامیون جهت جابجايی بار بین شهري نیزدر اين موضوع بی تاثیر نبوده است. طبق برآوردهاي انجمن صنفی حمل ونقل ريلی و خدمات وابسته، ارزش صدمات وارده به بخش حمل ونقل ريلی كشور تا پايان خردادماه سال 1399حدود 605 میلیارد تومان برآورد شده بود.
از اين میزان حدود 100 میلیارد (16.5 درصد) سهم بخش باري بوده كه بسیار كمتر از بخش مسافري است. هر چند شركت هاي فعال در حمل ونقل بار ريلی بین المللی بیشترين خسارت را از شیوع ويروس كرونا محتمل شده اند.
اما شايد بتوان شیوع كرونا و شرايط اقتصادي حاكم بر ساير بخش هاي حمل ونقل كشور را فرصتی براي افزايش سهم ريل از جابجايی كالا دانست. چرا كه هزينه هاي حمل ونقل بار در بخش جاده اي كه بیش از 32 درصد سهم حمل بار داخلی در كشور را به خود اختصاص می دهد، به دلیل تورم فزاينده، صعود نرخ ارز و ديگر مشکلات موجود با افزايش قابل توجهی مواجه شده است.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
