قیمت هر بشکه نفت در سال ۲۰۱۴ به زیر 100 دلار رسید و از آن زمان، دیگر از آن مرز روانی مهم بالاتر نرفته است. با وجود این، در ماه‌های اخیر، افزایش نسبی قیمت نفت در بازارهای جهانی مشاهده شده و بخشی از آن به جان‌گرفتن مجدد اقتصاد جهانی و رشد احتمالی ۳.۹ درصدی آن در سال جاری نسبت داده شده است. اما عرضه نفت حالا محدودتر از سال‌های گذشته است و هر اختلالی در آن می‌تواند بلافاصله مشکل ایجاد کند. به چند پرسش در خصوص آینده نفت و دنیا پاسخ داده‌ایم تا ببینید قیمت نفت روی عوامل و بازیگران مختلف جهانی چه تاثیری می‌گذارد.
تاثیر نفت 100 دلاری روی اقتصاد جهانی چیست؟
درست است که قیمت بالای نفت معمولا رشد اقتصادی را دچار مشکلاتی می‌کند، اما شدت وابستگی اقتصاد جهانی به نفت رو به کاهش است. تحلیل‌های جدید حاکی از آن است که اقتصاد جهانی در حال حاضر برای رسیدن به تولید ناخالص داخلی مشابه با سال ۲۰۰۷، به 7 درصد نفت کمتری نیاز دارد. البته این تاثیر از کشوری به کشور دیگر تفاوت می‌کند. کشورهایی که به انرژی وارداتی وابستگی دارند، با افزایش هزینه‌ها و افزایش فشار روبه‌رو خواهند بود. اما در کشورهای صادرکننده نفت، خزانه دولت‌ها جانی دوباره خواهد گرفت.
تاثیر خروج امریکا از برجام روی قیمت نفت چیست؟
قیمت نفت امسال ۱۸ درصد افزایش نشان داده است. نیمی از این افزایش می‌تواند نشان‌دهنده تقاضای فزاینده جهانی باشد؛ اما احتمالا بقیه آن از شوک‌های عرضه ناشی شده است. اقدام ترامپ در خارج‌کردن امریکا از برجام و اعمال تحریم مجدد احتمالا عرضه تقریبا یک میلیون بشکه نفت خام در روز را به خطر خواهد انداخت. اما تاثیر آن روی بازار شاید با افزایش تولید نفت توسط دیگران کاهش پیدا کند. در عین حال در ونزوئلا نیز نبود سرمایه‌گذاری و نیز از دست رفتن مهارت‌های تکنولوژیک در میانه آشفتگی اقتصادی باعث شده که تولید نفت به پایین‌ترین سطح خود در سی سال اخیر برسد. اما ممکن است اوضاع از این هم بدتر شود: احتمالش وجود دارد که دولت ترامپ باز تحریم نفتی علیه ونزوئلا تحمیل کند تا راه تغییر رژیم را در آن کشور هموار کرده باشد.
چه‌کسی از افزایش قیمت نفت سود خواهد برد؟
بازیگری که از این وضع بیشترین سود را خواهد برد عربستان سعودی است. نفت بیش از یک‌پنجم تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶ را تشکیل می‌داد. اما بازیگران دیگری هم در عرصه حاضرند که از جمله آنها می‌توان به نیجریه و کلمبیا اشاره کرد. در این کشورها افزایش درآمد از صادرات نفت می‌تواند درآمدهای نامطمئن دولتی را تقویت کند و باعث شود که شرکت‌های نفتی دولتی بتوانند سرمایه‌گذاری‌های بهتری را انجام بدهند.
چه‌کسی از افزایش قیمت نفت ضرر شدید می‌کند؟
واردکنندگان بزرگ نفت از جمله مصر، هند، ترکیه و اوکراین از افزایش قیمت نفت ضرر خواهند کرد چون مجبور خواهند بود که پول بیشتری برای آن بپردازند. درنتیجه کسری‌های حساب جاری آنها افزایش پیدا می‌کند و این بازارهای نوظهور را در مقابل خطر دیگری قرار می‌دهد: اینکه افزایش نرخ بهره در امریکا باعث فراری‌شدن پول‌های خارجی از این کشورها شود. اروپا نیز آسیب‌پذیر است، به خصوص اگر توجه کنیم که سرعت رشد و فعالیت صنعتی دارد کمی متعادل می‌شود.
نفت گران برای اقتصاد امریکا چه معنایی دارد؟
نفت گران‌تر، ریسک کمتری را نسبت به گذشته برای اقتصاد امریکا ایجاد می‌کند. علتش هم تولید نفت شیل در امریکاست. قاعده‌ای که پیش‌تر اقتصاددان‌ها در نظر می‌گرفتند این بود که افزایش قیمت 10 دلاری در هر بشکه نفت باعث خواهد شد که در سال بعد، 0.3 درصد از تولید ناخالص داخلی کم شود. مارک زندی اقتصاددان ارشد مودیز آنالتیکز می‌گوید حالا این رقم به 0.1 درصد رسیده است و انتظار می‌رود که در سال‌های آینده و با افزایش تولید نفت شیل، واکنش تولید ناخالص داخلی امریکا به مسئله افزایش قیمت نفت تقریبا از میان برود. اما همه اقتصاددانان نظر مشابهی ندارند. مثلا گرگوری داکو مسئول امور امریکا در آکسفورد اکونومیکز پیش‌بینی کرده که اگر قیمت متوسط نفت خام غرب تگزاس امسال ۷۰ دلار باشد، رشد اقتصادی امریکا نیمی از آن 0.7 درصد منفعتی را که از بابت کاهش مالیات‌ها در اواخر سال ۲۰۱۷ نصیبش شده بود از دست خواهد داد.
آیا نفت گران‌تر به تورم بالاتر می‌انجامد؟
پاسخش بستگی به این دارد که وزن هزینه‌های انرژی در سبک قیمتی مصرف‌کننده در هر کشور چقدر باشد. مثلا می‌توان پیش‌بینی کرد که نفت گران‌تر، تورم را در اندونزی، مالزی و نیوزیلند دورقمی کند. چین که بزرگ‌ترین واردکننده نفت دنیاست، کاملا با افزایش تورم مواجه خواهد بود. همین حالا هم تورمی که در سال ۲۰۱۷ به میزان 1.6 درصد افزایش یافته بود، در سال ۲۰۱۸ به میزان 2.3 درصد افزایش پیدا کرده است. در امریکا سهم قیمت نفت در تورم حالا در مقایسه با گذشته کمتر است. یک علتش این است که سهم نفت از مجموعه انرژی‌ها کمتر شده و البته اقتصاد نیز هنوز کمی تنبل عمل می‌کند.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
