در عصر امروز، اصلی ترین دارایی هر سازمان، سرمایه انسانی آن می‌باشد. مدیریت منابع انسانی (HRM) به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر عملکرد سازمانی، به اهمیت خود افزوده است. توانایی در جذب، انتخاب، توسعه و حفظ نیروهای انسانی باعث تشکیل یک تیم قوی، پویا و با عملکرد برتر می‌شود.
در این مقاله، به بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی بر عملکرد سازمانی می‌پردازیم. از تحلیل نیازمندی‌ها و جذب نیروهای انسانی تا ارتقا مهارت‌ها، ایجاد فرهنگ سازمانی سازگار با عملکرد برتر و مدیریت تغییر، هر یک از این گام‌ها در ایجاد یک محیط کاری موثر با عملکرد سازمانی بالا نقش بسیار حیاتی ایفا می‌کنند.
عوامل منابع انسانی موثر بر عملکرد سازمانی
1) انتخاب و جذب نیروهای انسانی
تشکیل یک تیم موثر با عملکردی برتر در سازمان از اهمیت بالایی برخوردار است و این فرآیند با گام اول، یعنی انتخاب و جذب نیروهای انسانی آغاز می‌شود.
در این مرحله، تحلیل دقیقی از نیازمندی‌های شغلی و خصوصیات مورد نیاز برای هر پست انجام می‌شود. این تحلیل به صورت یک استراتژی مهندسی انسانی کمک می‌کند تا نیروهای با مهارت و توانمندی‌های مطلوب جذب شوند. انتخاب صحیح، افراد با انگیزه بالا و سازگار با فرهنگ سازمانی را به سمت سازمان جلب می‌کند.
برای جذب افراد با توانمندی‌های لازم، استفاده از آگهی‌های استخدامی جذاب و مؤثر ضروری است. آگهی باید به شکلی طراحی شود که جوانب جذاب شغل، فرصت‌ها و مزایا به وضوح نمایان شوند. همچنین، فرایند مصاحبه نقش حیاتی در تأیید تطابق افراد با موقعیت شغلی دارد. مصاحبه‌ها نه تنها به ارزیابی مهارت‌های تکنیکی بلکه به بررسی سازگاری فرد با محیط کاری و فرهنگ سازمانی نیز می‌پردازند.
2) ارتقاء مهارت‌ها و توسعه نیروی انسانی
برنامه‌های ارتقاء مهارت‌ها بر اساس نیازهای شغلی و اهداف سازمان تدوین می‌شوند. این برنامه‌ها به صورت رسمی (مانند دوره‌های آموزشی) یا غیررسمی (مانند راهنمایی‌های همکاران) می‌توانند ارائه شوند. افراد در اثر مشارکت در این برنامه‌ها، مهارت‌های فنی و روانشناختی خود را به‌روزرسانی کرده و بهترین عملکرد خود را ارائه خواهند داد.
توسعه نیروی انسانی نیز از جوانب مهم این گام است. این امر شامل تشویق ارتقاء و پیشرفت حرفه‌ای، افزایش مهارت‌های رهبری و ارتقاء توانمندی‌های تصمیم‌گیری می‌شود. ایجاد یک فرآیند توسعه کاری مناسب، نه تنها از دیدگاه فردی بلکه از جهت تحقق اهداف سازمانی نیز حائز اهمیت است.
3) ایجاد فرهنگ سازمانی سازگار با عملکرد
فرهنگ سازمانی به عنوان ستون اساسی در تعیین عملکرد و توسعه سازمان‌ها ایفای نقش می‌کند. فرهنگ سازمانی شامل ارزش‌ها، باورها، نهادها و تشخیصات مشترک در سازمان است. فرهنگ قوی سازمان، افراد را به سمت اهداف و ارزش‌های مشترک هدایت می‌کند و تأثیر بسزایی بر تصمیم‌گیری‌ها، ارتباطات، و رفتارهای کاری دارد. این ساختار نه تنها به افراد احساس ارتباط و تعلق به سازمان را می‌آموزد بلکه ایجاد یک محیط کاری مثبت و دوستانه را ترویج می‌کند.
در این راستا، سازمان‌ها باید برنامه‌هایی را برای تقویت و ترویج فرهنگ سازمانی خود ایجاد کنند. این برنامه‌ها ممکن است شامل ایجاد مراسم و تشویقات فرهنگی، ارتقاء ارتباطات و تشکیل جلسات تشویقی برای افراد باشد.
از سوی دیگر، فرهنگ سازمانی باعث ایجاد یک محیط کاری مثبت که از تنوع و اختلافات استفاده می‌کند و افراد را به ایده‌پردازی و نوآوری ترغیب می‌کند، می‌شود. در چنین محیطی، تعهد به کار و احساس مسئولیت به عنوان بخشی از فرهنگ سازمانی به دست می‌آید که هر دو بر افزایش عملکرد فردی و سازمانی تأثیر مستقیم دارد.
4) ارزیابی عملکرد
این بخش به سازمان این امکان را می‌دهد تا عملکرد کارکنان را ارزیابی کرده و در جهت بهبود آن اقدامات لازم را انجام دهد. اداره عملکرد به تعیین استانداردها، ترتیب اولویت‌ها و تعیین اهداف کارکنان می‌پردازد. با تعیین اهداف کلان و ارتباط آنها با اهداف سازمان، عملکرد کارکنان به سمت دستیابی به اهداف اصلی هدایت می‌شود. این فرآیند به عنوان یک ابزار موثر در ایجاد تعهد کارکنان به اهداف سازمانی و افزایش توجه به وظایف می‌باشد.
ارزیابی عملکرد نیز به منظور ارزیابی اجرای عملکرد کارکنان انجام می‌شود. این ارزیابی ممکن است به صورت سالیانه یا دوره‌ای انجام شود و در آن عواملی نظیر تحقق اهداف، توانمندی‌ها، نقاط قوت و ضعف‌ها، و تأثیرات بر عملکرد کلان مورد ارزیابی قرار گیرد. این فرآیند به مدیران اطلاعات لازم را برای اتخاذ تصمیمات در خصوص ترفیع‌ها، ترکیب تیم‌ها، یا ارتقاء مهارت‌ها فراهم می‌کند.
5) مدیریت تغییر و پیشرفت مستمر
در دنیای پویا و متغیر امروزی، سازمان‌ها نیازمند توانایی پیش‌بینی و سازگاری با تغییرات هستند. این بخش از مدیریت منابع انسانی به تعیین استراتژی‌ها و راهبردهای مدیریت تغییر برای تضمین پیشرفت مستمر سازمانی می‌پردازد.
یکی از مهمترین چالش‌های مدیریت تغییر، تغییر نگرش و فرهنگ سازمانی است. در اینجا نقش رهبران بسیار حیاتی است. آنها باید توانایی انعطاف و پذیرش تغییرات را نشان دهند و اعضای تیم را برای همراهی در این مسیر ترغیب کنند. اطمینان از درک کارکنان از دلایل و اهداف تغییر، مشارکت آنها در فرآیند تصمیم‌گیری، و ایجاد یک ارتباط باز با تیم از اقدامات مؤثر در مدیریت تغییر است.
برنامه‌های آموزشی نیز می‌توانند در فرآیند مدیریت تغییر کمک کنند. اطمینان از آمادگی و توانایی کارکنان در مواجهه با تغییرات، به ایجاد یک فرآیند تغییر موفق و تأثیرگذار کمک می‌کند.
در مدیریت تغییر، مفهوم پیشرفت مستمر نیز اهمیت دارد. این بخش از مدیریت منابع انسانی تأکید دارد که تغییرات و بهبودها باید به صورت مستمر ادامه یابند و سازمان باید برنامه‌های مداوم برای بهبود عملکرد و ارتقاء فرایندها اجرا کند.
6) حفظ و توسعه منابع انسانی
این بخش از مدیریت به تداوم رشد و توسعه فردی و حرفه‌ای کارکنان و همچنین حفظ آنها در سازمان اختصاص دارد. حفظ سرمایه انسانی نه تنها به معنای انجام تدابیری برای جلوگیری از اخراج کارکنان است، بلکه شامل ایجاد یک محیط کاری است که افراد احساس کنند مورد اراده و ارزش‌گذاری قرار گرفته‌اند. این شامل ارائه مزایا و فرصت‌های توسعه حرفه‌ای، توازن میان کار و زندگی، و پشتیبانی از رشد شخصی کارکنان می‌شود.
توسعه سرمایه انسانی نیز به به‌روزرسانی مهارت‌ها، افزایش دانش و توانمندی‌ها، و ایجاد فرصت‌های آموزشی برای کارکنان اشاره دارد. این اقدامات به ایجاد یک پایگاه دانش و مهارت فردی و سازمانی که با چالش‌ها و نیازهای بازار کار همگام باشد، کمک می‌کند. آموزش و توسعه پایدار، نه تنها به فرد در پیشرفت حرفه‌ای خود کمک می‌کند بلکه سازمان را نیز با افراد مجهز و مؤثر مواجه می‌سازد.
برنامه‌های اقدامات حفظ و توسعه سرمایه انسانی ممکن است شامل برنامه‌های آموزشی، ارائه فرصت‌های پیشرفت حرفه‌ای، توسعه مسیرهای شغلی، و ایجاد برنامه‌های تشویقی برای حفظ و ارتقاء مشارکت فعّال کارکنان باشد.
نتیجه گیری:
این گام‌ها از انتخاب و جذب نیروهای انسانی با مهارت‌ها و توانمندی‌های مناسب شروع شده و تا حفظ و توسعه سرمایه انسانی ادامه دارد. هر یک از این گام‌ها نقش مهمی در ارتقاء عملکرد سازمان، افزایش مشارکت و انگیزه کارکنان، و تحقق اهداف استراتژیک دارد. با توجه به محیط کسب و کار پویا و تغییرات مداوم، مدیریت منابع انسانی به عنوان یک ابزار استراتژیک و حیاتی تلقی می‌شود که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با چالش‌ها مواجه شده و با تغییرات بازار کار همگام شوند. با رعایت و اجرای این گام‌ها، سازمان‌ها قادر خواهند بود تا بهبود مستمر و ارتقاء عملکرد خود را تجربه کرده و رقابتی‌تر و مؤثرتر در بازار عمل کنند.
مجله خبری ایکسب، انتشار اخبار و رویدادهای اقتصاد و صنعت ایران و جهان، معرفی کارآفرینان و فرصت‌های کسب و کار
