سرمایه‌گذاری کلید رشد اقتصادی کشورهای مختلف دنیا است به همین دلیل است که کشورها از ابزارها و سیاست‌های مختلفی برای جذب سرمایه استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. اما بررسی روند سرمایه‌گذاری در دنیا هم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند در مورد وضعیت آینده اقتصاد دنیا تصویر خوبی ارائه دهد.
زمانی که روند سرمایه‌گذاری افزایشی باشد و اقتصاد دنیا هم رشد اقتصادی و رشد تجارت را تجربه کند، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان به آینده اقتصاد دنیا امیدوار بود ولی زمانی که این شاخص‌ها همسو نباشند، ریسک‌های زیادی پیش روی اقتصاد دنیا است. این وضعیتی است که در سال ۲۰۱۸ میلادی شاهد آن خواهیم بود زیرا سرمایه‌گذاری در دنیا روند کاهشی داشته است ولی نرخ رشد اقتصادی دنیا افزایش یافته است و تجارت هم علی‌رغم سنگ‌اندازی‌های دولت امریکا روند افزایشی به خود گرفته است. در این شرایط تحلیل‌گران از وجود خطرات بزرگی در اقتصاد دنیا نام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برند که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند بسترساز رکودی دیگر شود. این رکود در شرایطی که اقتصاد دنیا بالغ بر یک دهه در دوره رونق بوده است مسئله قابل تاملی است.
سرمایه‌گذاری در دنیا ۱۶ درصد کاهش یافت
طبق گزارش رصد روند سرمایه‌گذاری آنکتاد در سال ۲۰۱۷ جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در دنیا ۱۶ درصد کاهش یافت و به ۱.۵۲ هزار میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۱۶ جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در دنیا برابر با ۱.۸۱ هزار میلیارد دلار بوده است. دبیرکل آنکتاد در زمان انتشار این گزارش به رویترز گفت: جریان سرمایه‌گذاری در دنیا از سال ۲۰۰۸ یعنی از زمانی که رکود در اقتصاد دنیا رخنه کرد، روند افزایشی به خود گرفت ولی در سال قبل به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری در کشورهای صنعتی و افت سرمایه‌گذاری در کشورهای پرتنش خاورمیانه، سرمایه‌گذاری در دنیا کم شد.
او ادامه داد: در سال ۲۰۱۷ سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای در حال توسعه در سطحی مشابه سال ۲۰۱۶ بود اگرچه در کشورهای کم‌درآمد و کشورهای جنگ‌زده خاورمیانه نه‌تنها سرمایه‌گذاری تازه‌ای انجام نشد بلکه بسیاری از پروژه‌ها نیز متوقف شد.
باید در نظر داشت که با وجود اهمیت جذب سرمایه‌گذاری در یک کشور برای تقویت نرخ رشد اقتصادی، مسئله مهم‌تر پایداری روند ورود سرمایه‌ها است. به این معنا که سرمایه‌ها برای دوره‌ای طولانی و به منظور اجرای پروژه‌های اقتصادی و صنعتی و زیرساختی در کشور وارد کشور شوند. اگر نگرانی در مورد نرخ ورود سرمایه‌ها به کشور وجود داشته باشد، کارایی سرمایه‌گذاری بسیار پایین خواهد بود زیرا اجرای پروژه‌های طولانی‌مدت از دستورکار خارج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. اصلی‌ترین مسئله‌ای که باعث ناپایداری جریان سرمایه‌گذاری خارجی در یک کشور در حال توسعه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، بی‌ثباتی سیاسی و تغییرات مداوم قوانین است که سرمایه‌گذاران خارجی را از ادامه اجرای طرح بازمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دارد.
افت سرمایه‌گذاری در کشورهای صنعتی
آنکتاد نوشت: در سال ۲۰۱۷ جریان سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای صنعتی دنیا ۲۷ درصد کاهش یافت. در این سال سرمایه‌گذاری در کشورهای امریکای شمالی ۳۳ درصد و در کشورهای اروپای غربی ۲۷ درصد کمتر شده است. دو کشور امریکا و بریتانیا بالاترین کاهش سرمایه‌گذاری خارجی را تجربه کردند. دلیل کاهش سرمایه‌گذاری در امریکا روی کار آمدن دونالد ترامپ در امریکا و سیاست‌های ضد تجارت آزاد در این کشور بود و در بریتانیا هم تردید در مورد آینده اقتصادی این کشور بعد از خروج از اتحادیه اروپا باعث کاهش سرمایه‌گذاری شده است.
البته رشد سرمایه‌گذاری در برخی از کشورهای صنعتی دیگر به خصوص استرالیا باعث شد تا از شدت کاهش سرمایه‌گذاری در دنیا نسبت به سال ۲۰۱۶ کاسته شود. در سال گذشته جریان ورود سرمایه‌گذاری خارجی به کشور استرالیا ۱۱ درصد رشد کرد و باعث شد تا بخشی از تاثیر کاهش سرمایه‌گذاری در کشورهای امریکای شمالی و اروپای غربی جبران شود.
عدم تغییر سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه
در سال ۲۰۱۷، ۶۵۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه انجام شد که ۲ درصد بیش از سال ۲۰۱۶ بود. این منطقه در سال ۲۰۱۰، ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده بود و از آن سال تاکنون سرمایه‌گذاری در این کشورها به طور پیوسته و البته با نرخ کمتر از ۲ درصد در هر سال رشد کرده است.
طبق گزارش آنکتاد در سال ۲۰۱۷ سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه آسیا و امریکای لاتین و کارائیب رشد کرد ولی سرمایه‌گذاری در کشورهای افریقایی رشد محسوسی نداشت. ایران هم در میان کشورهایی بود که در این سال رشد سرمایه‌گذاری خارجی را تجربه کرد و دلیل این مسئله خروج نسبی این کشور از فشار تحریم‌های اقتصادی و وارد شدن سرمایه‌های خارجی به اقتصاد ایران بود. البته باید در نظر داشت که اقتصاد ایران پتانسیل بسیار بالایی برای جذب سرمایه دارد و زیرساخت‌های این کشور نیاز به سرمایه‌های کلانی برای توسعه دارد ولی سیاست‌های امریکا در بی‌ثبات کردن توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۷ باعث شد تا سرمایه‌گذاران با احتیاط زیادی به بازار این کشور وارد شوند. به همین دلیل نرخ رشد سرمایه‌گذاری در ایران بسیار کمتر از انتظارات قبلی بود.
آمار نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد ورود سرمایه‌های خارجی به اقتصادهایی که در مسیر گذر از اقتصاد متمرکز به اقتصاد بازاری هستند، ۱۷ درصد کاهش یافته است. این کشورها تنها ۵۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کردند و همین مسئله مانع بزرگی در مسیر رشد اقتصادی این کشورها ایجاد کرده است. در این سال سرمایه‌گذاری روسیه در کشورهای مشترک‌المنافع همسایه کاهش زیادی پیدا کرد که به احتمال زیاد دلیل این مسئله تحریم‌های غرب علیه این کشور و کاهش توان سرمایه‌گذاری توسط این کشور بود. البته باید در نظر داشت که بعد از تحریم‌های غرب علیه روسیه سرمایه‌گذاری هم در این کشور کمتر شد و اگر این روند برای دوره طولانی‌مدت ادامه پیدا کند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند بحران‌های اقتصادی زیادی را برای روسیه ایجاد کند.
خطرات زیادی وجود دارد
جیمز زان، رئیس بخش سرمایه‌گذاری آنکتاد بر این باور است که بررسی آمارها نشانگر وجود خطرات زیاد در اقتصاد دنیا است. او میگوید: در شرایطی که روند سرمایه‌گذاری خارجی در دنیا کاهشی است، ما شاهد رشد شاخص‌های کلان اقتصادی در کشور هستیم. به این معنا که در سال ۲۰۱۷ ارزش تولید ناخالص داخلی در دنیا رشد کرده است و تجارت هم روند افزایشی به خود گرفته است ولی سرمایه‌گذاری کاهشی بود. همین آمارها نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که ریسک‌های زیادی در اقتصاد دنیا وجود دارد و ما در آینده‌ای نه‌چندان دور افت این شاخص‌های کلان اقتصادی را هم تجربه خواهیم کرد.
یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها در آنکتاد این است که آمارها از افت شمار پروژه‌های سرمایه‌گذاری و زیرساختی در کشورهای در حال توسعه خبر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. در سال ۲۰۱۷ با وجود ثبات نسبی سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه ارزش ادغام شرکت‌های بزرگ – غیر متعلق به یک کشور- به علاوه ارزش خرید شرکت‌های کشورهای دیگر توسط شرکت‌های کارآمد یک کشور خارجی ۲۳ درصد کاهش داشته است. این به معنای کاهش تمایل برای مشارکت اقتصادی خارجی و کاهش تعداد پروژه‌های سرمایه‌گذاری جدید است که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند عاملی نگران‌کننده برای اقتصاد دنیا باشد.
در سال ۲۰۱۷ ارزش ادغام و خرید شرکت‌های برون‌مرزی برابر با ۶۶۶ میلیارد دلار بود در حالی که در سال ۲۰۱۶ این شاخص ارزشی بالغ بر ۸۶۹ میلیارد دلار داشت. دنیا در سال ۲۰۰۷ شاهد ۱۰۳۳ میلیارد دلار ادغام و خرید شرکت‌های برون‌مرزی بود که نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داد دنیا برای توسعه تعاملات اقتصادی و تجارت در خارج از مرزها با توجه به اصول تجارت آزاد بسیار مشتاق است.
یک عامل بسیار مهم و بازدارنده در روند رشد سرمایه‌گذاری خارجی در دنیا را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان ریسک‌های ژئوپلیتیکی و بی‌ثباتی‌های سیاسی و قانونی دانست که روی روند سرمایه‌گذاری در دنیا در سال‌های پیش رو اثر منفی خواهد داشت. از طرف دیگر سیاست‌های تازه مالیاتی در امریکا و روی کار آمدن دونالد ترامپ در این کشور که برای اولین بار در طول تاریخ به عنوان یک عامل بی‌ثبات‌کننده فضای اقتصاد دنیا در گزارشهای جهانی در نظر گرفته شد هم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند روی تصمیم سرمایه‌گذاری شرکت‌های چندملیتی در دنیا اثر داشته باشد. این مسئله در درجه اول امریکا را از محور سرمایه‌گذاری در دنیا خارج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند و در مرحله بعدی فضای سرمایه‌گذاری در دنیا را بی‌ثبات و پرتنش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند که بدون شک اثرات مخربی روی اقتصاد دنیا و روند سرمایه‌گذاری در دنیا خواهد داشت.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
