چین یکی از بزرگترین اقتصادهای دنیا است و نقش مهمی در تجارت دنیا دارد. این کشور در سال های اخیر جایگاه قدرتمندتری در تجارت به دست آورده است.
رشد تجارت در چین در سال‌های اخیر یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل بود و باعث ایجاد جنگ تجاری توسط دولت ترامپ و تلاش برای تضعیف اقتصاد چین شد. دونالد ترامپ با تکرار این ادعا که تجارت چین و امریکا به ضرر اقتصاد امریکا است و منفعت آن تنها به چین می‌رسد، اقدام به افزایش تعرفه‌ها و ممانعت در مسیر تجارت آزاد کرد. سیاستی که سازمان تجارت جهانی از آن به عنوان جنگی تجاری نام برد و در مورد تبعات آن برای اقتصاد دنیا هشدار داد. اما به نظر می‌رسد با وجود تمامی این تلاش‌ها از طرف امریکا و دیگر کشورهای غربی، این سیاست نتیجه‌بخش نبوده است و همچنان چین حاکم اصلی تجارت در دنیا است. چین دومین اقتصاد بزرگ دنیا است و سهم زیادی در تجارت دنیا دارد.
به گزارش نشریه نیکی آسیا در جریان همه‌گیری کرونا و بسته شدن مرزهای بین‌المللی، انتظار می‌رفت وابستگی دنیا به کالاهای چینی کمتر شود و این کشور جایگاه ضعیف‌تری در اقتصاد و تجارت جهانی به دست آورد ولی بررسی شاخص‌های مهم تجاری در سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد این کشور هنوز هم قطبی مهم در تجارت دنیا است و حذف این کشور از زنجیره تأمین کالا در دنیا غیرممکن است. مرکز مطالعات اقتصاد تجارت در امریکا در گزارش اخیر خود نوشت: «سهم چین در صادرات دنیا در سال ۲۰۲۰ میلادی بیش از سال ۲۰۱۸ بود. سال ۲۰۱۸ سالی است که دونالد ترامپ رئیس جمهوری امریکا به دلیل حجم بالای تجارت چین و به گفته او زیان این حجم بالای تجارت چین برای اقتصاد امریکا، اقدام به افزایش تعرفه‌های وارداتی کالاهای چین کرد.»
این نشریه در مورد توافق تجارت آزاد آسیا یا RCEP که روز ۱۵ نوامبر امسال بین ۱۵ کشور آسیایی منعقد شده است نوشت: «به نظر می‌رسد این توافق باعث افزایش قدرت چین در عرصه تجاری شود و قدرت این کشور را در تجارت جهانی افزایش دهد. این کشور می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور قطب مهم تجاری در دنیا شود و تولید در دنیا بدون تأمین بخشی از کالاها از چین امکان‌پذیر نباشد. نکته مهم این است که باید قدرت تجاری چین به عنوان واقعیتی جدید در دنیای مدرن پذیرفته شود و به جای دست و پا زدن برای حذف این ابرقدرت تازه در عرصه تجاری، روابط اقتصادی و تجاری دنیا با این کشور با توجه به نظم تازه‌ای که در دنیا ایجاد خواهد شد، تنظیم شود.»
سهم چین در تولید ۳۲۰ قلم کالا بیش از ۵۰ درصد است
مرکز مطالعات تجاری دنیا اخیراً مطالعه‌ای روی ۳۸۰۰ کالای مهم تولیدی در دنیا و بزرگترین کشورهای تولیدکننده این کالاها انجام داده است. طبق این مطالعه در سال ۲۰۱۹ میلادی چین در تولید ۳۲۰ قلم از این کالاها نقش چشمگیری داشته است و حجم تولید این کشور بیش از ۵۰ درصد حجم تولید کالای مذکور در دنیا بود. این در حالی است که در سال ۲۰۰۱ یعنی زمانی که چین به سازمان تجارت جهانی پیوست تنها در تولید ۶۱ قلم کالا به عنوان کشوری قدرتمند شناخته می‌شد و سهم غیرقابل‌اغماضی داشت.
چین در تولید ۳۲۰ قلم از این کالاها نقش چشمگیری داشته است و حجم تولید این کشور بیش از ۵۰ درصد حجم تولید کالای مذکور در دنیا بود.
از سال ۲۰۱۶ یعنی از زمانی که ترامپ در کاخ سفید روی کار آمد، رشد تعداد کالاهایی که چین سهم زیادی در تولید آن‌ها داشت، متوقف شد ولی از سال ۲۰۱۹ دوباره چین توانست از زیر بار این بحران خارج شود و حجم و ارزش تجارت خود را افزایش دهد.
مرکز مطالعات تجاری در گزارش خود نوشت: «چین در این سال‌ها یاد گرفت با جنگ تجاری علیه خود چگونه برخورد کند و چگونه چالش‌هایی را که در اثر سیاست‌های یک کشور خاص ایجاد می‌شود برطرف کند. چین یاد گرفت بازار خود را گسترش دهد و به جای اینکه بخش زیادی از کالاهای خود را به یک کشور بفروشد آن را به بازارهای مختلف و متفاوتی عرضه کند. این توافق‌های تجاری در آسیا و کاهش سهم امریکا در تجارت خارجی چین یکی از این سیاست‌ها بود.»
نکته مهم این است که با توجه به سرمایه‌گذاری‌های اخیر این کشور در سال‌های اخیر انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۵ میلادی شمار کالاهایی که چین بیش از ۵۰ درصد کل عرضه آن کالا در دنیا را داشته باشد به رقمی بیش از ۳۶۰ کالا برسد که رکوردی بی‌سابقه در دنیا است. این جایگاه ویژه در عرصه تجاری بدون شک باعث می‌شود تا چین قدرت بیشتری در اقتصاد دنیا داشته باشد و دیگر به عنوان یک کشور در حال گذار معرفی نشود بلکه کشوری باشد که می‌تواند روابط اقتصادی و تجاری دنیا را تعریف کند و زمینه را برای رشد یا رکود اقتصاد دنیا فراهم کند.
چین را نمی‌توان از تجارت دنیا حذف کرد
نکته مهمی که در این گزارش وجود دارد این است که با توجه به حجم بالای تجارت چین و وابستگی زیاد صنایع دنیا به محصولات تولیدی در این کشور آسیایی نمی‌توان این کشور را از تجارت دنیا حذف کرد و طرح‌هایی مانند جنگ تجاری با چین را در پیش گرفت. طرح‌هایی که شاید موقتاً اختلالی در مسیر رشد تجارت در چین ایجاد کند ولی بدون شک این وقفه دایمی نخواهد بود.
بررسی‌ها نشان داده است تعداد کالاهایی که چین در صادرات آن‌ها سهمی بیش از ۵۰ درصد داشته است در سال‌های اخیر افزایش یافته است. از جمله کالاهایی که چین در صادرات آن نقش بسیار مهمی داشت می‌توان به کامپیوترهای کوچک اشاره کرد. در سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۶۶ درصد از صادرات این محصولات در دنیا به چین اختصاص داشت و ارزش صادرات این کالا برای کشور چین برابر با ۹۵.۶ میلیارد دلار بود.
همچنین سهم صادرات کریستال‌های مایع در چین که از اصلی‌ترین قطعات مورد نیاز برای تولید کامپیوترهای شخصی و گوشی‌های هوشمند هستند به بیش از ۵۰ درصد صادرات این قطعات در دنیا رسید. چین سهمی بیش از ۵۷ درصد در صادرات دستگاه‌های تصفیه هوا دارد و بالغ بر ۸۰ درصد صادرات روشویی‌های سرامیک در دنیا به این کشور پرجمعیت آسیایی اختصاص دارد.
در سال گذشته چین صادرات بیش از ۵۳ درصد از قطعات ال‌سی‌دی‌ها در دنیا را بر عهده داشت و ۶۲ درصد صادرات لامپ‌های الکتریکی، ۷۳ درصد از صادرات بسته‌بندی‌های پلاستیکی و پارچه‌ای و ۸۰ درصد صادرات روشویی‌های سرامیکی را داشت.
چین صادرات بیش از ۵۳ درصد از قطعات ال‌سی‌دی‌ها در دنیا را بر عهده داشت و ۶۲ درصد صادرات لامپ‌های الکتریکی، ۷۳ درصد از صادرات بسته‌بندی‌های پلاستیکی و پارچه‌ای و ۸۰ درصد صادرات روشویی‌های سرامیکی را داشت
نکته جالب این است که اغلب کالاهای صادراتی چین در زمره کالاهایی هستند که در خانه استفاده می‌شوند و در دوره همه‌گیری کرونا و بیشتر شدن زمانی که مردم در خانه سپری می‌کنند، تقاضا برای این کالاها بیشتر شد. به همین دلیل آمارها نشان داده است در سال ۲۰۲۰ نه‌تنها صادرات چین کاهش پیدا نکرد بلکه تقاضا برای محصولات این کشور بیشتر شد و چین توانست درآمد زیادی به دست بیاورد.
سهم بالای چین در صادرات به کشورهای صنعتی
در ماه فوریه سال جاری ۱۴ درصد از کل کالاهای صادراتی چین وارد کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی می‌شد. از ماه مارس این سهم به تدریج رشد کرد به گونه‌ای که آمارهای رسمی منتشرشده توسط این سازمان نشان داد در ماه مارس امسال چین ۱۷ درصد از کالاهای صادراتی خود را به کشورهای عضو OECD صادر کرد و در ماه آوریل به ۲۴ درصد رسید.
جالب اینجاست که در ماه‌های بعد از آوریل همچنان بالغ بر ۲۰ درصد از صادرات ماهانه چین وارد کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی شد و به گفته کارشناسان تجاری توانست جایگاه خود را در بازار این کشورها تثبیت کند. بالاترین سهم صادرات کالاهای چینی به کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی در سال ۲۰۱۵ ثبت شده بود که برابر با ۱۹ درصد بود. کم شدن موج بیماری در کشورهای صنعتی و افزایش مصرف در این کشورها بازهم به نفع اقتصاد چین است و می‌تواند خرید کالاهای صادراتی این کشور در کشورهای صنعتی را افزایش دهد.
مرکز مطالعات تجاری در گزارش خود نوشت: «در فصل اول سال ۲۰۲۰ چین توانست همه‌گیری کرونا را کنترل کند و تولید در بسیاری از بخش‌های این کشور از سر گرفته شد درحالی‌که دیگر کشورهای دنیا همچنان درگیر بحران کرونا بودند. این موفقیت چین در کنترل کرونا هم برگ برنده‌ای برای اقتصاد چین محسوب شد و قدرت این کشور را در روزهای بحرانی بیشتر کرد. به نظر می‌رسد مانند سال ۲۰۰۸ میلادی و رکود مالی کشورهای صنعتی و سهم چین در احیای اقتصاد، این بار هم این کشور آسیایی منجی اقتصاد دنیا شود و البته در این مسیر جایگاه خود در حوزه تجاری و اقتصادی را نیز تقویت خواهد کرد.»
چین برای تصاحب این جایگاه تلاش زیادی کرده است
مرکز مطالعات تجاری در مورد سرمایه‌گذاری چین در زمینه پروژه «یک کمربند، یک راه» که بسیاری از آن به عنوان جاده ابریشم مدرن نام می‌برند نوشت: «چین سال‌ها است برای تبدیل شدن به قطبی ارزشمند و بزرگ در عرصه تجارت جهانی تلاش می‌کند. تعریف پروژه یک کمربند، یک راه و سرمایه‌گذاری کلان برای اجرای این پروژه را می‌توان بارزترین نماد این تلاش دانست. سرمایه‌گذاری این کشور برای بهبود روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهایی که در این مسیر قرار دارند و ایجاد منافع مشترک با این کشورها هم برنامه دیگری بود که اجرا شد و باعث شد تا فرصت رشد برای این کشور فراهم شود. تلاش دیگر این کشور را می‌توان در توافق تجاری اخیر آسیا-پاسیفیک دانست که یک توافق تجاری بین ۱۵ کشور آسیایی بود و بزرگترین توافق تجاری دنیا نام گرفت. چین با جدیت در مسیر توسعه تجاری حرکت می‌کند و در این مسیر با تمامی کشورهایی که مانع ایجاد می‌کنند، برخورد می‌کند.»
این مرکز مطالعاتی بر این باور است که اقتصاد چین با سرعت زیادی در جهت صنعتی شدن حرکت می‌کند و بسیاری از ویژگی‌های اقتصادی کشورهای صنعتی در سال‌های گذار از اقتصاد در حال توسعه به اقتصاد صنعتی را دارد. در این وضعیت کشورهای دنیا باید با این واقعیت تازه کنار بیایند و به جای مقابله با این قدرت تازه اقتصادی و تجاری راهی برای تقویت روابط خود پیدا کنند. رشد اقتصادی چین حتی در سال ۲۰۲۰ یعنی سالی که بحران کرونا در دنیا وجود داشت، متوقف نشد و در سال‌های بعد هم بدون شک سرعت خواهد گرفت.
با امضای توافق تجاری با کشورهای آسیایی، قدرت چین بیشتر می‌شود
در روز ۱۵ نوامبر سال جاری توافق تجارت آزاد کشورهای آسیایی با حضور ۱۵ کشور آسیا-پاسیفیک امضا شد. توافقی که بزرگترین توافق تجاری دنیا نام گرفت و می‌تواند زمینه را برای تقویت جایگاه اقتصادی و تجاری چین فراهم کند. مرکز مطالعات تجاری در گزارش خود نوشت: «این توافق به معنای ایجاد منطقه آزاد تجاری بین ۱۵ کشوری است که سهم زیادی از جمعیت دنیا را در خود جای داده‌اند.
کشورهایی که هم بازار مصرف بزرگی دارند و هم در مسیر توسعه اقتصادی قرار گرفته‌اند. این توافق شاید در نگاه اول بین ۱۵ کشور باشد ولی در عمل باعث تقویت ارزش تجارت و نرخ رشد اقتصادی چین می‌شود زیرا بزرگترین اقتصاد در میان این کشورها، بزرگترین بازار مصرف و بزرگترین تولیدکننده کالاهای صنعتی است. چین با سرعت بالایی در رشد است و از فرصت این توافق برای بیشتر شدن درآمد صادراتی خود استفاده کرده است.»
باید در نظر داشت تجارت نقش مهمی در اقتصاد دنیا دارد و زمینه را برای افزایش نرخ رشد اقتصادی فراهم می‌کند. با توجه دنیا به مسئله تجارت و نقش مثبت آن در اقتصاد، انتظار می‌رود در سال‌های پیش رو موانع تجاری در کشورها از بین برود و زمینه برای رشد اقتصادی فراهم شود. مرکز مطالعات اقتصادی پیترسون در گزارش خود نوشت: «تا سال ۲۰۳۰ ارزش صادرات کشورهای آسیایی بالغ بر ۵۰۰ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت که دلیل آن تأثیر کاهش تعرفه‌های تجاری روی ارزش و حجم تجارت در جهان است.
نکته جالب این است که بیشترین منفعت ناشی از افزایش ارزش تجارت دنیا تا سال ۲۰۳۰ به چین می‌رسد و سهم این کشور از مازاد ارزش تجارت در دنیا به ۲۴۸ میلیارد دلار می‌رسد. در نتیجه این توافق تجاری تا سال ۲۰۳۰ میلادی ارزش تجارت ژاپن ۱۲۹ میلیارد دلار و ارزش تجارت کره جنوبی ۵۸ میلیارد دلار رشد می‌کند ولی کشورهایی مانند هند و تایوان نه‌تنها رشدی در ارزش تجارت خود تجربه نخواهند کرد بلکه کاهش ارزش تجارت را نیز تجربه می‌کنند؛ به این معنا که بیش از اینکه در جریان این توافق کالا صادر کنند، واردات انجام خواهند داد.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
