اردیبهشت‌ماه سال ۹۷ با وجود مخالفت دولت، پیامرسان تلگرام فیلتر شد؛ همان زمان کارشناسان هشدار دادند این روش نه تنها موثر نخواهد بود، بلکه ضربه بزرگی به کسب‌وکارهای تلگرامی وارد خواهد کرد.
زمان زیادی لازم نبود تا انبوهی از فیلترشکن‌ها وارد گوشی‌های مردم و بسیاری از جوانان و حتی نوجوانان شود و این‌بار زیان‌های استفاده از فیلترشکن نیز پدیدار شد.
به گزارش ایرناپلاس، در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ زمزمه‌های محدودیت و فیلترینگ فضای مجازی این بار از سوی برخی نمایندگان مجلس جوان و انقلابی به گوش می‌رسد و موجی از نگرانی‌ها را موجب شده است.
پیش از پرداختن به ضررها و پیامدهای منفی محدودیت بیشتر فضای مجازی، بد نیست بدانیم از نظر ارتباطی و فنی، شبکه‌های اجتماعی با پیام‌رسان‌های آنلاین متفاوت‌اند و تلگرام، واتساپ و وایبر و نظایرآن بیشتر «پیامرسان» هستند؛ چنانچه فیس‌بوک پیامرسان نیست و در رده «شبکه‌های اجتماعی» قرار می‌گیرد.
برای ورود به بحث اصلی لازم است درنگی داشته باشیم به استدلال جدید دو تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از جمله مجتبی رضاخواه نماینده تهران که گفته «باید پهنای باند را برای شبکه‌های اجتماعی خارجی (مانند اینستاگرام) محدود کنیم» از جمله برای تقویت و حمایت از شبکه‌های اجتماعی داخلی!
تجربه فیلترینگ تلگرام که همراه بود با تبلیغات پرحجم برای استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی نشان داد این روش‌ها نه تغییر محسوسی در استفاده مردم از پیام‌رسان‌های آنلاین داخلی و نه شبکه‌های اجتماعی مشابه ایجاد کرد؛ نه باعث کاهش کاربران تلگرام شد.
اکنون بعد از گذشت ۲ سال و ۸ ماه از بستن تلگرام، جدیدترین آمارها نشان می‌دهد، ایرانیان با حدود ۴۷ میلیون کاربر همچنان بیشترین استفاده‌کنندگان از تلگرام (البته با فیلترشکن) هستند و نه تنها به سوی پیام‌رسان‌های داخلی‌ها نرفتند بلکه همین تعداد کابر، پیامرسان خارجی واتساپ را نیز به فهرست پراستفاده‌ترین نرم‌افزارهای موبایلی خود افزوده‌اند؛ تجربه‌ای که در ماجرای کوچ بزرگ از وایبر به تلگرام تکرار شده بود!
راه حمایت از پیام‌رسان‌ها وشبکه‌های اجتماعی داخلی، بستن و محدود کردن پهنای باند و اعمال روش‌های بی‌نتیجه قبلی نیست؛ اگر مردم به نرم‌افزارهای داخلی اقبال چندانی ندارند، دلایل کاملا مشخص و بعضا موجهی دارند که لازم است نمایندگانشان در مجلس بیش از بقیه به آن توجه کنند.
در همین زمینه نماینده دیگری استدلال کرده، بازبودن اینستاگرام در حالی که تلگرام بسته است، کاملا اشتباه است! البته طرح فیلترینگ اینستاگرام در ابتدای شروع به کار مجلس یازدهم، در اول تیرماه امسال در زمان حضور محمد جواد آذری جهرمی وزیر ارتبطات و فناوری اطلاعات در مجلس برای دادن گزارش عملکرد و برنامه‌های آینده این وزارتخانه به نمایندگان نیز با شدت بیشتری مطرح شده بود.
همان زمان برخی از نمایندگان در صحن مجلس با فریادهای بلند که «نیمی از ترافیک کشور را به اینستاگرام داده‌اید» و «اینستاگرام قتلگاه اعتقادات جوانان ما شده است» و … به شدت به وزیر توپیدند که چرا مخالف چنین محدودیت‌ها و بستن شبکه‌های اجتماعی است.
یک روز بعد(دوم تیرماه)، «حسن نوروزی»نماینده رباط‌کریم در مجلس با اشاره به احتمال فیلتر اینستاگرام توسط مجلس یازدهم به برنا گفته بود، خدا کند این اتفاق افتد. فضای باز اینستاگرام و تلگرام تهدید برای جوانان است و این برای نظام شکنندگی دارد. کمیسیون حقوقی شکل گیرد به جد دنبال فیلتر اینستاگرام خواهیم بود.
وزیر ارتباطات همان روزِ حضور در مجلس، پس از مطرح شدن انتقادهای شدید و تخریبی علیه خود و وزارتخانه متبوعش از سوی نمایندگان، در بحث اینستاگرام گفت: دلیل انحصار و توجه مردم به این شبکه اجتماعی، فیلتر شدن دیگر شبکه‌های اجتماعی و پیامرسان بوده است.
«اینستاگرام با سیاست‌های ما به قطب تبدیل شده چون پلتفرم‌های دیگر را بسته‌ایم. اگر اینستاگرام صفحه سردار دل‌های ما را می‌بندد طبیعی است آنها دولت تروریستی هستند و تروریست‌هایی در کت و شلوارند؛ در این موضوع شکی نداریم، اما اگر سردار ما را در بغداد به شهادت رساندند ما بغداد را خالی می‌کنیم؟ آیا عرصه رسانه بین‌المللی و حضور جریان‌ساز مورد تاکید رهبری را نباید ببینیم؟ کسی موافق بی‌دینی نیست اما شما به عنوان نماینده با مخاطب‌تان چطور ارتباط برقرار می‌کنید؟»
بی‌توجهی به پیامدهای اقدامات گذشته
ارزیابی میزان قوت و بنیان استدلال‌های موافقان محدودیت و بستن شبکه‌های اجتماعی را به مخاطبان می‌سپاریم، فقط اینکه به نظر می‌رسد صاحبان این استدلال‌ها نه تنها توجهی به تجربه شکست خورده بستن تلگرام نداشته، بلکه از پیامدها و زیان‌های بستن اینستاگرام حداقل از منظر معیشت و کسب‌وکار مردم نیز بی‌توجه‌اند.
در شرایط دشوار تحریم و کرونا، شمار بالایی از کسب‌وکارهای خانگی و غیرخانگی در بستر اینستاگرام و واتساپ انجام می‌شود و هرگونه محدودیت در این دو ابزار ضربه دیگری بر معیشت مردم عادی و اقتصاد کشور است.
اگرچه آمار دقیقی از تعداد کاربران «اقتصادی و معیشتی» اینستاگرام و واتس‌آپ در دست نیست اما برآوردها نشان می‌دهد هزاران خانواده از این راه کسب درآمد دارند و در این وانفسای مشکلات اقتصادی، حداقلی از درآمد را کسب می‌کنند.
از نمایندگانی که با شعار بهبود معیشت و اقتصاد وارد خانه ملت شدند، انتظار می‌رود به جای طرح مباحث اضطراب‌زا و خطای «آزمودن آزموده»، به فکر طرح‌ها و لوایح کارگشا باشند.
از سوی دیگر ماجرای کرونا و مصائب‌اش نشان داد رشد و گسترش زیرساخت‌های ارتباطی و پهنای باند اینترنتی تا چه اندازه در شرایط محدودیت و قرنطینه کارگشا بوده است؛ همین افرادی که مدام بر بستن و محدود کردن شبکه اینترنت کشور اصرار دارند، از عدم دسترسی همه مردم به ابزار ناگزیر وب در شرایط کنونی گلایه‌منداند.
استفاده نادرست معدود افراد و کاربران شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های آنلاین، مجوزی منطقی برای قطع یا محدودیت کلی و پاک کردن صورت مساله نیست
اگر نبود پایمردی دولت یازدهم و دوازدهم در جهت رشد کمی و کیفی اینترنت، اکنون میلیون‌ها دانش‌آموز و دانشجو نمی‌توانستند در فضای خانه، به آموزش‌های آنلاین دسترسی داشته باشند و مصیبت کرونا دامنگیر این وجه از زندگی مردم هم شده بود؛ چنانچه شهریورماه امسال رئیس جمهوری در نشستی با مدیران ارشد رسانه‌ها، یکی از دستاوردهای بزرگ دولت تدبیر و امید را « ۳۳ برابر شدن توانمندی کشور در استفاده از شبکه اینترنت» بیان که همه می‌دانیم حاصل ۷ سال و نیم تلاش و سیاستگذاری درست، با وجود همه مخالفت‌ها و سنگ‌اندازی‌ها بوده است.
استفاده نادرست معدود افراد و کاربران شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های آنلاین، مجوزی منطقی برای قطع یا محدودیت کلی و پاک کردن صورت مساله نیست؛ نگاهی گذرا به فضای مجازی حاکی از حجم بسیار بزرگی از کاربری سودمند، هدفمند، مفید و کارگشا در زمینه‌های اقتصادی، اطلاع‌رسانی، ارتباطی و حتی روان‌شناختی است و هرگز نباید آن را به بهانه برخی مضرات و سوءاستفاده‌ها محدودکرد.
جامعه آماری میلیونی کشور که به درستی از فضای مجازی و اینترنت در جهت کسب‌وکار، دولت الکترونیک و خدمات از راه دور، ارتباطات خانوادگی، کاهش رفت‌وآمد، آموزش رسمی و غیر رسمی و صدها استفاده مفید دیگر می‌کنند، نباید قربانی معدود کاربرانی شوند که در هر جامعه‌ای وجود دارند.
فراموش نکنیم در سه دهه اخیر حداقل دو تجربه ناموفق در زمینه وسایل ارتباطی داشته‌ایم که درس‌آموز است؛ یکی ویدئو و دیگری ماهواره؛ برخورد سخت افزاری و تنبیهی در این دو نمونه چنان نتیجه عکس داد کهاکنون پس از سال‌ها، هیچ کس حاضر به دفاع از آن روش‌ها و تدابیر بی‌فایده و هزینه‌زا نیست.
تجربه ویدئو، ماهواره، فیس‌بوک، توئیتر و این آخری،تلگرام را تکرار نکنیم و از آن درس بگیریم؛ بدون اینکه بر شدت استرس و نارضایتی کاربران کنونی اینترنت بیفزاییم
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
