بررسی هایی که از سوی مرکز پژوهش های مجلس صورت گرفته است، نشان می دهد که آینده کشاورزی در ایران با مشکلات و چالش هایی در حوزه آب بیشترین درگیری را خواهد داشت ولی با روندی کند، رشد خواهد کرد.
بخش کشاورزی به دلیل داشتن نقش حیاتی در تأمین غذای مورد نیاز مردم و زیربنای اصلی تحقق امنیت غذایی از مهمترین بخش های اقتصاد جوامع محسوب می شود. امروزه فعالیت های کشاورزی در برخی از کشورهای در حال توسعه علاوه بر موارد مذکور به لحاظ ایجاد اشتغال نیز حائز اهمیت است. در اغلب کشورهای توسعه یافته، نقش کشاورزی فراتر از تأمین غذای مورد نیاز بوده و شامل تأمین اولویت های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیز می شود و از این نظر غیرقابل جایگزین است، از همین رو آینده پژوهی و برنامه ریزی دقیق برای آینده کشاورزی از اهمیت ویژه و استراتژیکی برخوردار است.
اما آیا در این زمینه تاکنون در ایران هم مطالعاتی صورت گرفته است؟ بررسی هایی که از سوی مرکز پژوهش های مجلس صورت گرفته است، نشان می دهد که آینده کشاورزی در ایران با مشکلات و چالش هایی در حوزه آب بیشترین درگیری را خواهد داشت ولی با روندی کند، رشد خواهد کرد. مهم ترین نکاتی که در حوزه کشاورزی پیش بینی می شود شامل:
1- بر اثر افزایش بهره وری از طریق مکانیزاسیون و اصلاح بذر و نباتات و اینترنت اشیا ( IOT) و دانش پیشرفته (با سهم پایینتر) و افزایش سطح زیرکشت در روستاها و حتی شهرهای کوچک و حومه کلانشهرها (با سهم بیشتر)، به دلیل افزایش نسبی قیمت موادغذایی و افزایش تقاضای محصولات کشاورزی، پیش بینی می شود تولید محصولات کشاورزی در آینده ایران با شتابی کاهنده افزایش یابد. طی دهه اخیر رشد متوسط سالیانه تقاضای کل محصولات کشاورزی حدود 6 / 1 برابر رشد تولید کل محصولات کشاورزی بوده است. بنابراین رشد تقاضای مصرف محصولات کشاورزی بیشتر از رشد تولید این محصولات در کشور بوده که می تواند علامت ضعیف بروز کمبود این محصولات در آینده شود.
2- تغییر فرهنگ مصرف و گرایش تدریجی به کاهش مصرف غلات در بین مردم، کاهش مصرف گوشت قرمز و تأمین کالری و پروتئین اضافی به طور عمده از روغن های گیاهی، شکر و محصولات لبنی در آینده متصور است که می تواند تبدیل به روند و جریان اصلی در آینده باشد.
3- با وجود اینکه تولید شیلات در مقایسه با محصولات دیگر کشاورزی، سهم کمتری در تولید کل محصولات کشاورزی دارد، ولی تولید شیلات طی یک دهه اخیر رشد تقریبی دو برابری داشته است این در حالی است که تولید بقیه محصولات کشاورزی رشد آنچنانی نداشته است که میتواند تولید شیلات به عنوان علائم ضعیف و یا نوظهور برای تبدیل شدن به یک روند و جریان اصلی در آینده باشد. با توجه به خشکسالی فلات مرکزی و نوار جنوبی کشور، در بلندمدت توسعه شیلات و جایگزینی حوضچه های پرورش ماهی به جای تولید محصولات کشاورزی و باغی، می تواند در دستور کار نهاد تقنینی و اجرایی کشور قرار گیرد.
4- محصولات باغی در حدود نیمی از ارزش صادرات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده است. حائز اهمیت است با وجود سهم نسبی کمتر محصولات دام، طیور و دارویی در مقایسه با محصولات باغی و زراعی در ارزش سبد صارداتی محصولات کشاورزی، جهش قابل توجه 5 / 3 برابر در ارزش صارداتی این گروه در سال 1395 نسبت به 1392 می تواند به تکیه گاهی برای توسعه صادرات به کشورهای منطقه تعریف شود. به ویژه کشورهای عراق، قطر و عمان که در حال حاضر با سیاست های عربستان سعودی زاویه دارند.
اما کشاورزی ایران برای توسعه نیازمند قوانین جدیدی هم در آینده هست؛ که مهم ترین کاستی نسبت به قوانین شامل:« 1-مشکلات قانونی به ویژه قانون ارث و همچنین قوانینی در زمینه اندازه بهینه زمین های کشاورزی در مناطق مختلف و یا کمترین اندازه زمین که قابل تفکیک نباشند، وجود ندارد، که می تواند مانع از تقسیم بیشتر قطعات شود و در بلند مدت زمینه را برای یک چارچه سازی اراضی فراهم کند. 2- ضعف در قوانین صیانت از مالکیت فکری در کشور با هدف تقویت شرکت های دانش بنیان و صادرات گرا در تکنولوژی و فناوری و تحقیق و توسعه بخش کشاورزی و گیاهان دارویی. 3- سیاستهای حمایتی دولت و در رأس آن دخالت دولت در قیمت گذاری محصولات کشاورزی و مشکلات مطرح در قانون تضمین خرید محصولات اساسی کشاورزی مصوب 21 / 6 / 1368 و قوانین مرتبط دیگر.» می شود.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
