شیوع ویروس کرونا طی ماه های اخیر، تاثیرات عمیقی را بر بخش خرده فروشی جهان داشته که ناشی از مسائلی چون اعمال محدودیت ها و پروتکل های بهداشتی برای مقابله با شیوع بیماری، کاهش سطح درآمدها و تغییر در تقاضای مصرف کنندگان است. الگوهای رفتاری مصرف کنندگان به دلیل ملاحظات بهداشتی و اقتصادی تغییرات قابل توجهی داشته است.
از یک سو تقاضا برای خرید اقلام ضروری خوراکی و بهداشتی افزایش قابل توجهی داشته و تقاضا برای خرید اقلام غیرضروری کاهش یافته و از سوی دیگر، جهان شاهد روندهایی نظیر افزایش اقبال به خریدهای آنلاین، تمایل به خرید موادغذایی محلی، توجه به ارزش واقعی کالا در مقابل قیمت آن، کاهش وفاداری به برندهای مطرح جهانی به نفع برندهای محلی اما در دسترس و سالمتر بوده است.
مجموعه این موارد، موجب تغییرات مهمی در فعالیت های بخش خرده فروشی جهان و به خصوص فروشگاه های زنجیره ای که نقش مهمی در تامین نیازهای روزانه مصرف کنندگان اقلام ضروری و پرمصرف دارند، شده است.
شیوع کرونا تاثیرات متفاوتی بر بخش خرده فروشی کشورها داشته است. اما دو روند عمده در این رابطه قابل تمایز است؛ یکی افزایش تقاضای مصرف کنندگان برای اقلام ضروری غذایی و بهداشتی و کاهش تقاضا برای اقلام غیرضروری به منظور مدیریت هزینه ها و دیگری کاهش تمایل مراجعه فیزیکی به فروشگاه ها و در عوض افزایش تمایل به انجام خریدها به صورت آنلاین است.
نتایج یک پیمایش جهانی از ترافیک اینترنتی سوپرمارکت ها در سطح جهان نشان می دهد که میزان آن در آوریل 2020 در مقایسه با ژانویه 2019،حدود 135 درصد افزایش داشته که این مقدار در نیمه ژوئن جاری به 61 درصد رسید. این خود می تواند بیانگر تائید دو روند فوق باشد.
در خصوص افزایش شدید تقاضا برای اقلام ضروری در طول شیوع کرونا می توان به تجربه کشور انگلیس اشاره کرد. مردم این کشور در مدت چهار هفته منتهی به 21 مارس، نسبت به مدت مشابه سال گذشته برای خرید از سوپرمارکتها بیش از 79 میلیون بار بیشتر مراجعه انجام دادند که هدف اصلی عمدتا ذخیره سازی موادغذایی در منازل بود.
طبق تحقیقات شرکت نیلسن، مصرف کنندگان انگلیسی معادل 2.4 میلیارد دلار پول بیشتر برای خرید موادغذایی هزینه کردند و همه سوپرمارکت های انگلیس شاهد افزایش فروش طی این مدت بودند. فروشگاه تسکو رشد 20.1 درصدی، موریسون رشد 17.2درصدی و ازدای سنزبری رشد 22.4درصدی فروش را تجربه کردند.
از سوی دیگر بررسی ها نشان می دهد که پس از بازگشایی مجدد کسب و کارها، میزان کل خرده فروشی اروپا در ژوئن 2020، به 99.7 درصد مقدار آن در ماه فوریه یعنی قبل از آغاز شیوع کرونا رسیده است. این میزان در مورد خرید حضوری گروه کالایی مواد غذایی، آشامیدنی ها و تنباکو، منفی 1.3 درصد بوده است. اما ارزش خریدهای پستی و آنالین در این مدت 17.4درصد افزایش داشته است.
در خصوص ایران، از میزان فروش فروشگاه های زنجیره ای از زمان شیوع کرونا اطلاعات چندانی در دست نیست. اما مصاحبه با برخی مدیران فروشگاه های زنجیرهای نشان می دهد، میزان فروش این فعالان اقتصادی بسیار بیشتر از اهداف از پیش تعیین شده در قیاس با انتظار افزایش تقاضای همیشگی برای آغاز سال نو بوده است. بررسی ها نشان می دهد میزان فروش فیزیکی برخی از فروشگاه های زنجیرهای در زمان موج اول کرونا بیشتر از 30 درصد بوده است. البته در حال حاضر از این روند افزایشی کاسته شده است.
تعداد اقلام خریداری شده نیز مولفه مهمی برای درک بهتر تقاضای فزاینده برای خرید اقلام پرگردش در زمان کرونا بوده است. بطور نمونه گفته می شود تعداد اقلام در هر فاکتور از زمان اعلام قرنطینه (نیمه دوم اسفندماه سال 1398) نسبت به قبل از آن به بیش از 10 الی 11 قلم کالا در هر فاکتور رسیده است. پیش از کرونا، میانگین تعداد این اقلام حدود 5 قلم بوده است.
اگر چه این روند نیز با کاهش محدودیت ها کمتر شده، اما ممکن است با شیوع بیشتر کرونا مجددا افزایش بیشتری را تجربه کند. همچنین میانگین ارزش سبد خرید هر مصرف کننده نیز حداقل 3 برابر شده که البته علاوه بر افزایش کمیت خریدها، نباید نرخ فزاینده تورم و کاهش قدرت خرید مردم را نیز در افزایش ارزش سبد خریدها بی تاثیر دانست.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
