شیوع ویروس كرونا طی ماه های اخیر، تاثیرات عمیقی را بر بخش خرده فروشی جهان داشته كه ناشی از مسائلی چون اعمال محدودیت ها و پروتكل های بهداشتی برای مقابله با شیوع بیماری، كاهش سطح درآمدها و تغییر در تقاضای مصرف كنندگان است. الگوهای رفتاری مصرف كنندگان به دلیل ملاحظات بهداشتی و اقتصادی تغییرات قابل توجهی داشته است.
از یك سو تقاضا برای خرید اقلام ضروری خوراكی و بهداشتی افزایش قابل توجهی داشته و تقاضا برای خرید اقلام غیرضروری كاهش یافته و از سوی دیگر، جهان شاهد روندهایی نظیر افزایش اقبال به خریدهای آنلاین، تمایل به خرید موادغذایی محلی، توجه به ارزش واقعی كالا در مقابل قیمت آن، كاهش وفاداری به برندهای مطرح جهانی به نفع برندهای محلی اما در دسترس و سالمتر بوده است.
مجموعه این موارد، موجب تغییرات مهمی در فعالیت های بخش خرده فروشی جهان و به خصوص فروشگاه های زنجیره ای كه نقش مهمی در تامین نیازهای روزانه مصرف كنندگان اقلام ضروری و پرمصرف دارند، شده است.
شیوع كرونا تاثیرات متفاوتی بر بخش خرده فروشی كشورها داشته است. اما دو روند عمده در این رابطه قابل تمایز است؛ یكی افزایش تقاضای مصرف كنندگان برای اقلام ضروری غذایی و بهداشتی و كاهش تقاضا برای اقلام غیرضروری به منظور مدیریت هزینه ها و دیگری كاهش تمایل مراجعه فیزیكی به فروشگاه ها و در عوض افزایش تمایل به انجام خریدها به صورت آنلاین است.
نتایج یك پیمایش جهانی از ترافیك اینترنتی سوپرماركت ها در سطح جهان نشان می دهد كه میزان آن در آوریل 2020 در مقایسه با ژانویه 2019،حدود 135 درصد افزایش داشته كه این مقدار در نیمه ژوئن جاری به 61 درصد رسید. این خود می تواند بیانگر تائید دو روند فوق باشد.
در خصوص افزایش شدید تقاضا برای اقلام ضروری در طول شیوع كرونا می توان به تجربه كشور انگلیس اشاره کرد. مردم این كشور در مدت چهار هفته منتهی به 21 مارس، نسبت به مدت مشابه سال گذشته برای خرید از سوپرماركتها بیش از 79 میلیون بار بیشتر مراجعه انجام دادند كه هدف اصلی عمدتا ذخیره سازی موادغذایی در منازل بود.
طبق تحقیقات شركت نیلسن، مصرف كنندگان انگلیسی معادل 2.4 میلیارد دلار پول بیشتر برای خرید موادغذایی هزینه كردند و همه سوپرماركت های انگلیس شاهد افزایش فروش طی این مدت بودند. فروشگاه تسكو رشد 20.1 درصدی، موریسون رشد 17.2درصدی و ازدای سنزبری رشد 22.4درصدی فروش را تجربه كردند.
از سوی دیگر بررسی ها نشان می دهد كه پس از بازگشایی مجدد كسب و كارها، میزان كل خرده فروشی اروپا در ژوئن 2020، به 99.7 درصد مقدار آن در ماه فوریه یعنی قبل از آغاز شیوع كرونا رسیده است. این میزان در مورد خرید حضوری گروه کالایی مواد غذایی، آشامیدنی ها و تنباكو، منفی 1.3 درصد بوده است. اما ارزش خریدهای پستی و آنالین در این مدت 17.4درصد افزایش داشته است.
در خصوص ایران، از میزان فروش فروشگاه های زنجیره ای از زمان شیوع كرونا اطلاعات چندانی در دست نیست. اما مصاحبه با برخی مدیران فروشگاه های زنجیرهای نشان می دهد، میزان فروش این فعالان اقتصادی بسیار بیشتر از اهداف از پیش تعیین شده در قیاس با انتظار افزایش تقاضای همیشگی برای آغاز سال نو بوده است. بررسی ها نشان می دهد میزان فروش فیزیكی برخی از فروشگاه های زنجیرهای در زمان موج اول كرونا بیشتر از 30 درصد بوده است. البته در حال حاضر از این روند افزایشی كاسته شده است.
تعداد اقلام خریداری شده نیز مولفه مهمی برای درک بهتر تقاضای فزاینده برای خرید اقلام پرگردش در زمان كرونا بوده است. بطور نمونه گفته می شود تعداد اقلام در هر فاكتور از زمان اعلام قرنطینه (نیمه دوم اسفندماه سال 1398) نسبت به قبل از آن به بیش از 10 الی 11 قلم کالا در هر فاكتور رسیده است. پیش از كرونا، میانگین تعداد این اقلام حدود 5 قلم بوده است.
اگر چه این روند نیز با كاهش محدودیت ها كمتر شده، اما ممكن است با شیوع بیشتر كرونا مجددا افزایش بیشتری را تجربه کند. همچنین میانگین ارزش سبد خرید هر مصرف كننده نیز حداقل 3 برابر شده كه البته علاوه بر افزایش كمیت خریدها، نباید نرخ فزاینده تورم و كاهش قدرت خرید مردم را نیز در افزایش ارزش سبد خریدها بی تاثیر دانست.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
