برخی کارشناسان اقتصادی درباره حذف ۴ صفر از پول ملی معتقدند «زمان مناسب این کار، هنگامی است که به ثبات اقتصادی برسیم که متاسفانه هنوز این اتفاق نیفتاده و روز به روز ارزش پول ملی پایین‌تر می‌آید.»
مریم فکری: بالاخره دولت برای حذف «صفر» از پول ملی تصمیم گرفت. در تازه‌ترین تصمیم دولت، کلیات لایحه حذف ۴ صفر از پول ملی تصویب شد. اگرچه این لایحه تنها در دولت مصوب شده و باید برای نهایی شدن در مجلس نیز به تصویب برسد و پس از آن در دستور کار قرار گیرد.
البته دولت در آذرماه سال گذشته اعلام کرده بود: «هیات دولت در جلسه خود به‌ریاست حجت‌الاسلام روحانی، رییس‌جمهور، به ادامه بررسی پیشنهادهای کارگروه منتخب درباره «لایحه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» پرداخت و مواد دیگری از این لایحه را به‌تصویب رساند. براساس موادی از این لایحه که به‌تصویب هیات وزیران رسید، واحد پول ایران، تومان و برابر با ۱۰ ریال تعیین شد.»
براساس طرح پیشنهادی بانک مرکزی که در دولت به‌تصویب رسیده، واحد پولی ملی جدید تحت عنوان «تومان» تعریف می‌شود که هر «تومان» معادل ۱۰ هزار ریال فعلی و ۱۰۰ ریال جدید خواهد بود.
۴ صفر از پول ملی چگونه حذف می‌شود؟
عبدالناصر همتی، رییس‌کل بانک مرکزی امروز در حاشیه جلسه هیات دولت از تصمیم دولت درباره حذف ۴ صفر از پول ملی خبر داد و اعلام کرد: «جزییات بیشتر این طرح از سوی سخنگوی دولت تشریح خواهد شد.»
بر این اساس، علی ربیعی، سخنگوی دولت گفت: «در جلسه امروز هیات دولت، کلیات لایحه حذف چهار صفر از پول ملی در دولت تصویب شد.» وی با بیان این‌که جزییات این لایحه در جلسات آتی دولت بررسی می‌شود، عنوان کرد: «سعی می‌کنیم لایحه را با دوفوریت به مجلس ارسال کنیم.»
اواسط دی‌ماه سال گذشته رییس کل بانک مرکزی از تقدیم لایحه حذف ۴ صفر از پول به دولت خبر داده و اعلام کرده بود: «امیدوارم هر چه سریع‌تر این مهم به نتیجه برسد.»
عبدالناصر همتی، صیانت از سپرده‌های مردم و ثبات بازار پول را مهم‌ترین دغدغه بانک مرکزی دانسته و تاکید کرده بود که «این امر، اصل مهم بانک مرکزی در پیشبرد طرح اصلاح نظام بانکی است.»
وی همچنین در نشست با نمایندگان عضو فراکسیون ولایی مجلس عنوان کرده بود: «در نظر داریم چهار صفر را از پول حذف کنیم که باید هر چه زودتر این تصمیم گرفته و انجام شود. حذف چهار صفر به این معنا است که به جای ۱۰ هزار تومان گفته شود ۱۰ تومان.»
پس از آن، همتی بلافاصله با انتشار مطلبی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: «لایحه حذف ۴صفر پول ملی را به دولت ارائه کرده‌ام و با توجه به عرف چند ده سال گذشته بین مردم پیشنهاد شده هر ده‌هزار ریال فعلی معادل یک تومان و هر تومان معادل ۱۰۰ ریال جدید باشد. امیدوارم با تصویب دولت و تایید مجلس محترم اقدامات اجرایی آن را آغاز کنیم.»
رییس کل بانک مرکزی همچنین در اینستاگرام خود، درباره فرآیند زمانی اجرای این طرح گفت: «یک فرآیند زمان‌بر به‌لحاظ حقوقی و فنی دارد و برمبنای برآورد کارشناسان ما اجرای آن نزدیک دو سال طول می‌کشد.»
همتی البته تصریح کرد که «این اقدام کنار سایر اقدامات اساسی بانک مرکزی برای اصلاح نظام بانکی و به‌کارگیری ابزارهای نوین سیاست‌های پولی و شیوه‌های جدید و کارآمد نظارت بر بانک‌ها خواهد بود و عملیاتی شدن آن عملا متأخر بر اصلاحات بانکی خواهد بود.»
رئیس شورای پول و اعتبار درباره سازوکار ورود اسکناس‌های جدید به جامعه و حذف اسکناس‌های قدیمی نیز متذکر شد: «بعد از قانونی شدن، پول‌های جدید به‌تدریج و با جایگزینی آنها با اسکناس‌های فرسوده قبلی وارد چرخه می‌شوند و هزینه آن قابل مقایسه با هزینه چاپ حجم زیاد اسکناس‌های فعلی نخواهد بود.»
به اعتقاد همتی، «اصلاح نرخ برابری پول ملی از طریق حذف صفرها وجهه پول ملی را در صحنه بین‌المللی ارتقا می‌بخشد و اقدامی است که در بسیاری از کشورها کنار سایر اقدامات، سرآغازی برای اصلاحات جدی اقتصادی است.»
خوب و بد حذف صفر از پول
حذف صفر از پول ملی کشورها نخستین بار پس از پایان جنگ جهانی دوم و تورم بالای آلمان‌غربی تجربه شد که چاپ مارک جدید را به‌دنبال داشت. پس از آن به‌ویژه از دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی به این سو این عمل بارها و بارها در کشورهای مختلف که اکثرا کشورهای در حال توسعه بودند، به‌اجرا درآمد.
در مجموع کشورهایی که دارای تورم بالایی هستند، برای تسهیل مبادلات پولی و کاهش هزینه‌های چاپ اقدام به این کار کرده‌اند؛ هرچند که برخی از آنها موفق نبوده‌اند. در واقع حذف صفر از پول ملی تاثیری در شاخص‌های اقتصادی کشور ندارد و به‌طور عمده جنبه روانی دارد. با وجود این به اعتقاد کارشناسان حذف صفر آخرین حلقه پروژه اصلاح و تقویت پول ملی محسوب می‌شود. به معنای دیگر، در صورتی که کشورها همزمان سیاست‌های ضدتورمی و اصلاح سیاست‌های پولی را انجام دهند، این اقدام می‌تواند آثار مثبتی به همراه داشته باشد.
البته حذف صفر از پول ملی درکاهش هزینه‌ها نیز تاثیر مثبتی دارد. براین اساس نقل و انتقال آسان‌تر پول و کاستن از مخاطرات آن در حجم کلان، سادگی در مبادلات و نگهداری ساده‌تر حساب‌ها، ترازنامه‌ها، صرفه‌جویی در هزینه‌های چاپ اسکناس، صرفه‌جویی در وقت نیروهای انسانی و هزینه‌های معاملاتی در مسائل مالی کشور، اثرات مثبت روانی در جامعه (افزایش اعتماد مردم) مهم‌ترین این مزایا هستند.
البته این کار هزینه‌هایی نیز به دنبال دارد. در صورتی که صفرها حذف شود، باید تمام اسکناس و مسکوکاتی که هم‌اکنون در جریان است، در یک دوره زمانی مشخص جمع‌آوری و امحا شود. طبق اعلام بانک مرکزی در پایان سال ۹۷ میزان اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به عدد ۵۷ هزار و ۷۵۰ میلیارد تومان رسیده بوده که امحا و چاپ دوباره آن هزینه بالایی دارد.
صبر می‌کردیم بهتر بود؟
اما با توجه به شرایط کنونی اقتصاد کشور، سیاست حدف ۴ صفر از پول ملی، اقدام درستی است؟ غلامرضا سلامی، اقتصاددان در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین می‌گوید: «به طور کلی حذف صفر از پول ملی یک نیاز است. در حال حاضر یک واحد از پول ما نسبت به دلار آمریکا یا یورو قابل قیاس نیست، بنابراین این موضوع خیلی ایجاد اشکال می‌کند.»
سلامی تصریح می‌کند: «این کار حتما باید انجام شود، اما این‌که الان زمان این کار است یا خیر، جای شک دارد، زیرا دولت توان مقابله با تورم را به این زودی‌ها ندارد و به نظر می‌رسد همچنان ارزش پول ملی نسبت به پول‌های جهانی شدیدا کاهش پیدا کرد. بنابراین شاید ناچار شویم یک‌بار دیگر صفر را از پول ملی حذف کنیم. ما چند بار این کار را باید انجام دهیم؟»
وی با تاکید بر این‌که زمان مناسب این کار، هنگامی است که به ثبات اقتصادی برسیم که متاسفانه هنوز این اتفاق نیفتاده و روز به روز ارزش پول ملی پایین‌تر آمده است، عنوان می‌کند: «با توجه به این‌که امسال نیز پیش‌بینی تورم ۴۰ درصدی وجود دارد، شاید صلاح بود که باز هم صبر می‌شد تا سال آینده ببینیم وضعیت چه می‌شود. ما اگر بخواهیم ادامه حیات دهیم، باید حتما به ثبات اقتصادی برسیم. آن زمان برداشتن صفر از پول ملی اثرگذاری بیشتری خواهد بود.»
این اقتصاددان متذکر می‌شود: «به هرحال من حذف صفر از پول ملی را اقدام درستی می‌دانم، اما روی زمان آن شک دارم.»
از طرح دولت دفاع کنیم
محمدرضا نجفی‌منش، رییس کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق بازرگانی تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین نیز می‌گوید: «این کار یکی از الزامات است و باید اتفاق بیفتد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، این همه صفر و عدد و رقم کنار می‌رود.»
وی می‌افزاید: «خیلی از کشورها این کار را کردند و موفق هم بودند؛ مثل ترکیه که در این کشور ۶ صفر را حذف کردند.»
رییس کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق بازرگانی تهران تصریح می‌کند: «حذف ۴ صفر از پول ملی خوب است و با توجه به افزایش نقدینگی، یک حرکت خوبی است. از این حرکت هم باید دفاع و هم کمک شود تا حذف ۴ صفر از پول ملی عملیاتی شود.»
نجفی‌منش درباره هزینه اجرای این طرح عنوان می‌کند: «تا این حد که گفته می‌شود، هزینه زیادی ندارد. البته اسکناس‌ها هر چقدر که بمانند، بعد از مدتی باید نو شوند. شاید معادل همان نو شدن اسکناس‌ها باشد. بعد هم بلافاصله که اجرایی نمی‌شود، طی زمان این اتفاق می‌افتد.»
۲۲۳۲۲۵
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
