با اینکه سال‌ها است سیلیکون‌ولی، قطب اصلی استارتاپ‌های فناوری دنیا است، اما اروپا با سرعت چشمگیری فاصله‌ی خود را با آن کم می‌کند.
چشم‌انداز استارتاپی اروپا مدت‌ها است تحت عملکرد سیلیکون‌ولی قرار گرفته است که سال‌ها به‌عنوان اکوسیستم استارتاپی ثابت و بدون چالش دنیا شناخته می‌شود. البته توانایی سیلیکون‌ولی برای رسیدن به کوهستانی از سرمایهگذاری، جذب استعدادهایی در سطح جهانی و گسترش شرکت‌های برتر حسادت‌برانگیز است؛ اما با ظهور و افزایش قطب‌های فناوری جدید در سراسر اروپا، جهان در حال رسیدن به تعادل است و به‌مرور کسب‌وکارها به سمت اروپا گرایش پیدا می‌کنند.
در نیمه‌ی اول امسال، رکورد سرمایهگذاری فناوری در اروپا با سرمایهگذاری ۱۹.۲ میلیارد یورو در سه‌ماهه‌ی اول و دوم شکسته شد. تزریق سرمایه‌ی کلان به استارتاپ‌های اروپایی نتیجه‌ی خوبی را به‌دنبال داشته است و با سرمایه‌گذاری‌های بیش از ۱۰۰ میلیون یورو باعث رشد چشمگیری اقتصاد اروپا شده است (۲۶٪ در سه‌ماهه‌ی اول و ۴۵ درصد در سه‌ماهه‌ی دوم). با اینکه آمار اروپا هنوز نسبت به آمار اقتصادی ایالات‌متحده پائین است اما با تزریق سرمایه‌ی انبوه این شکاف به‌سرعت در حال محو شدن است. از طرفی اروپا از نظر خروج شرکت‌های مبتنی بر سرمایهگذاری خطرپذیر در سال گذشته به اروپا نزدیک است (۱۰۷ میلیارد دلار در مقابل ۱۳۶ میلیارد دلار).
بزرگ‌ترین بازار جهان
تقریبا در همه جای دنیا، سیلیکون‌ولی را به‌عنوان پایتخت جهانی استارتاپ‌ها می‌شناسند اما هیچ دلیل منطقی برای ادامه‌ی این روند وجود ندارد. استارتاپ‌های اروپایی از دسترسی مستقیم به بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا برخوردار هستند که شامل ۵۰۰ میلیون نفر جمعیت و تولید ناخالص داخلی ۲۵ هزار یورو به ازای هر شخص است. اروپا از بسیاری از ابعاد، پلتفرم بهتری برای رسیدن به بازارهای دیگر سراسر جهان از جمله بازارهای نوظهور آفریقا و آسیا است. اتحادیه‌ی اروپا شریک ارشد تجاری ۸۰ کشور قدرتمند است درحالی‌که این تعداد برای ایالات‌متحده تنها به ۲۰ کشور می‌رسد.
منبعی از استعدادها
منبع اغلب شرکت‌های جهانی، ترکیبی از استعداد و فناوری است. درنتیجه اروپا چه از نظر فناوری و چه از نظر ذهن رقیب قدرتمندتری برای آمریکا در مقیاس جهانی است. قاره‌ی اروپا منبعی غنی از فناوری‌ها و دانشگاه‌های مهندسی پیشروی دنیا از جمله آکسفورد، کمبریج و کالج سلطنتی لندن، مرکز تحقیقاتی زوریخ و دانشگاه فناوری دلف هلند است. همچنین تعداد توسعه‌دهندگان اروپا ۵.۷ میلیون نفر است درحالی‌که آمریکا از ۴.۴ میلیون توسعه‌دهنده برخوردار است؛ در دو سال گذشته تنها ۲۰۰ هزار نفر افزایش یافته است.
کارآفرینی در اروپا به یکی از گزینه‌های معتبر در انتخاب شغل تبدیل شده است به‌طوری‌که متخصصان کسب‌وکار، راه‌اندازی کسب‌وکار را به بالا رفتن از نردبان متداول سازمانی ترجیح می‌دهند. علاوه بر این، با توسعه‌ی اکوسیستم کسب‌وکار شاهد رشد کارآفرینان سریالی خواهیم بود که با تجربه و سرمایه به ساخت کسب‌وکارهای بزرگ‌تر و بهتری می‌پردازند.
در شرایطی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا مهاجرت به ایالات‌متحده را مختل کرده است، اروپا می‌تواند از این محدودیت به سود خود استفاده کند و استعدادهای بیشتری را جذب کند. کشورهای اتحادیه‌ی اروپا نه‌تنها از مزیت آزادی مهاجرت در کل قاره برخوردار هستند بلکه می‌توانند از قوانین تسهیل‌شده درباره‌ی استخدام استعدادهای ماهر هم بهره‌مند شوند. هرچقدر رقابت کمتر باشد، حقوق کارمندان به‌ویژه در قطب‌های نوظهور نسبت به ایالات‌متحده کمتر خواهد بود علاوه بر این کارمندان اروپایی غالبا وفادارتر هستند و تشکیل تیم و فرهنگ سازمانی برای آن‌ها ساده‌تر است.
قطب‌های نوظهور
حل چالش‌های دیجیتال‌سازی انبوه که بر کل صنایع و انواع شرکت‌های سراسر جهان تأثیر می‌گذارند، در انحصار سیلیکون‌ولی نیست. درنتیجه، ابداع راه‌حل و نوآوری در تعداد فزاینده‌ای از کشورهای اروپایی، گسترش ایده‌ها و اطلاعات را آسان می‌سازد و هزینه‌ی توسعه‌ی شرکت‌ها را کاهش می‌دهند.
درگذشته، لندن، پاریس، برلین و استکهلم، تنها قطب‌های استارتاپی اروپا بودند اما امروزه قطب‌های استارتاپی متعددی در سراسر اروپا توزیع شده‌اند و اکوسیستمی مرتبط را تشکیل داده‌اند. قطب‌های نوظهور فناوری از جمله کپنهاگ، بارسلونا، دوبلین، لیزبون، اسلو و تالین رشد چشمگیری داشته‌اند و با فضای قابل رشد به جذب سرمایهگذاری پرداخته‌اند. به‌طورکلی از سال ۲۰۱۳، پانزده شهر اروپایی با جمعیت متخصص ۵۰ هزار نفر و سرمایه‌ی اولیهی کمتر از یک‌میلیون دلار به محلی برای فرصت‌های جدید تبدیل شده‌اند.
ازبین‌بردن شکاف‌ها
بنابراین با تمام این پتانسیل‌ها، استارتاپ‌های اروپایی نباید از سیلیکون‌ولی عقب بمانند؛ اما اروپا برای رسیدن به این هدف به تعداد بیشتری از بنیان‌گذاران نیاز دارد، افرادی که بتوانند طرح‌های بلندپروازانه‌ی خود را تا آن سوی اقیانوس اطلس توسعه دهند. همه‌چیز در حال تغییر است و بلندپروازی نسل جدید کارآفرینان نسبت به سال‌های گذشته بیشتر است؛ بنابراین با ساخت قهرمان‌های جهانی و توسعه‌ی آن‌ها باید این هدف را به یک هنجار تبدیل کرد.
سرمایهگذاری مشکل بزرگی است، زیرا باوجود افزایش آمار، بخش سرمایهگذاری مخاطره‌پذیر (VC) اروپا هنوز مانند ایالات‌متحده موفق به جذب سازمان‌های بزرگ مثل صندوق‌های بازنشستگی، خیریه‌ها و تعاونی‌ها نشده است. در اتحادیه‌ی اروپا، بخش زیادی از سرمایه‌گذاری‌های استارتاپی هنوز از طریق مشارکت‌های دولتی، واگذاری‌ها، وام‌های نرم و سرمایهگذاری مشارکتی تأمین می‌شود. این سرمایه‌گذاری‌ها سودمند هستند اما نیاز به مشارکت خصوصی به‌ویژه در مراحل Seed+ تا Series B احساس می‌شود. (Series B سرمایهگذاری مرحله دوم کسب‌وکار است و زمانی رخ می‌دهد که شرکت به مراحل مشخصی رسیده باشد و از مراحل اولیهی راه‌اندازی کسب‌وکار عبور کرده باشد).
در مقابل، سرمایه‌گذارهای ایالات‌متحده تمایل بیشتری به پذیرش ریسک دارند و نسبت به پیشنهاد VC-ها انعطاف بیشتری دارند. آن‌ها با رسیدن به درک بهتری از این نوع سرمایهگذاری، سرمایه‌ی صبور (سرمایه‌ی بلندمدت) بیشتری را به فعالیت‌های اقتصادی اختصاص می‌دهند و حتی تا ده سال برای بازگشت سود صبر کنند. به همین دلیل هنوز شکاف سرمایهگذاری و ارزش بین اروپا و آمریکا عمیق است. براساس پژوهش GP Bullhound ارزش شرکت‌های بزرگ اروپایی ۱۸ برابر درآمد آن‌ها است درحالی‌که این آمار برای شرکت‌های بزرگ آمریکایی، ۴۶ برابر است.
سرمایه‌گذارهای آمریکایی، اروپا را زیر نظر دارند
شکاف عظیم سرمایهگذاری با برخورداری از دو مزیت پتانسیل بالای رشد و کاهش هزینه‌ها، باعث تشویق و جذب سرمایه‌گذارهای آمریکایی به اروپا شده است. در سال۲۰۱۸، از میان هفت درصد از سرمایه‌گذاری‌ها در استارتاپ‌های اروپایی حداقل نام یک سازمان سرمایهگذاری سیلیکون‌ولی دیده می‌شد؛ این آمار در سال ۲۰۱۳، سه درصد بود. بسته به محل سرمایهگذاری، مقدار سرمایه‌گذاری‌های کلان افزایش پیدا می‌کند. برای مثال ۲۲ درصد از کل سرمایه‌های اقتصادی در سال ۲۰۱۸ از معامله‌هایی سرچشمه می‌گرفت که حداقل یک شرکت سیلیکون‌ولی در آن حضور داشت؛ این آمار در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۰۸ به ترتیب ۱۲ و ۸ درصد بود.
VC-های آمریکایی به این درک رسیده‌اند که با سرمایهگذاری در اروپا نه‌تنها می‌توانند تنوع مجموعه‌ی خود را افزایش دهند بلکه فرصت برد در اروپا را هم از دست نمی‌دهند. برای مثال شرکت بریتانیایی Checkout.com، ارائه‌دهنده‌ی خدمات پرداخت جهانی، موفق به جذب بزرگ‌ترین سرمایهگذاری به مبلغ ۲۳۰ میلیون دلار شد که شرکت‌هایی مثل Insight Venture Capital و Endeavor Catalyst در آن مشارکت داشتند. Insight Venture Partner هم اخیرا در بانک N26 آلمان به مبلغ ۳۰۰ میلیون‌دلار سرمایهگذاری کرده است.
شرکت‌های آمریکایی می‌توانند از هزینه‌های کم اروپا سود ببرند
نقدینگی تنها مزیت معامله‌های استارتاپی نیست. این معامله‌ها منبعی غنی از تخصص و دانش را برای تسلط بر کل بازار ایالات‌متحده فراهم می‌کنند اما این کار برای رقبای اروپایی دشوارتر است. از طرفی VC-ها از اطلاعات بی‌رقیبی مثل چگونگی تبدیل شدن به ابرقدرت اقتصادی و جذب IPO-های موفق (عرضه‌ی اولیهی عمومی سهام) برخوردار هستند. چنین تجربه‌ای در اروپا وجود ندارد از طرفی رسیدن به آن در قطب‌های کمترتوسعه‌یافته دشوار است. جذب نقدینگی بیشتر از ایالات‌متحده به‌معنی گردش پول بیشتر در میان کارآفرینان اروپایی است.
از طرفی، جذب سرمایهگذاری ایالات‌متحده برای استارتاپ‌ها گاهی می‌تواند به‌معنی انتقال کسب‌وکار به آن سوی آب‌ها یا پیشرفت در سرمایه‌گذاری‌های بعدی باشد. درهرصورت اروپایی‌ها از مالکیت سرمایه برخوردار نیستند و مهم‌تر از هر چیز در حال حاضر، سرمایهگذاری ایالات‌متحده در حال حاضر محدود به سرمایه‌گذاری‌های اندک و کم‌خطر است به همین دلیل هنوز هم شکاف سرمایهگذاری بین رده‌های مختلف زیاد است. درنهایت توانایی اروپا برای رسیدن به ایده‌ها در مراحل اولیه کاهش پیدا می‌کند.
فعالیت اقتصادی به مثابه نیروی محرکه
اروپا فرصت بی‌سابقه‌ای برای تأثیرگذاری بر چشم‌انداز فناوری جهان و به چالش گرفتن فرادستی ایالات‌متحده و چین دارد. اروپا از استعداد، بازار، بلندپروازی و از همه مهم‌تر سرمایهگذاری برخوردار است. سرمایهگذاری مخاطره‌آمیز کلید موفقیت است زیرا با تشویق سرمایه‌گذارهای بیشتر، وجود حامی برای تشویق، راهنمایی، پشتیبانی و راه‌اندازی کارآفرینان فناوری اروپایی را تضمین می‌کند.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
