اگر تشویق و تحسین اعضای تیم به صورتی بیان شود که آن‌ها را در مقابل سایر همکارانشان قرار دهد، انگیزه و بهره‌وری تیم کاهش پیدا می‌کند.
چرا تحسین و تشویق باید نتایج نامطلوبی داشته باشد؟ همه‌ی ما می‌دانیم که مورد تحسین واقع شدن، آن‌هم بابت کار خوبی که انجام داده‌ایم، لذت‌بخش است. به‌علاوه مطالعات نشان می‌دهد که بیشتر کارمندان، از اینکه به‌خوبی مورد قدردانی قرار نمی‌گیرند، ناراضی هستند و معتقدند این امر، بهره‌وری آنان را کاهش می‌دهد.
مزایای غیر قابل انکار تحسین و تشویق، باعث شده است که بسیاری از رهبران و مدیران، از اعضای تیم خود با چنین جملاتی استقبال کنند: «عملکرد شما بهترین بود!» یا «شما ارزشمندترین بخش این پروژه را تکمیل کردید.»
شان آکر، کارشناس و نویسنده، بهترین بخش‌های کتاب پتانسیل بزرگ را در وبلاگ Ted Ideas منتشر کرده است. او معتقد است که چنین نقل‌قول‌هایی، حتی اگر با قصد و نیت خوبی بیان شوند، آسیب‌ها و ضررهای بیشتری به‌جای می‌گذارند. چرا؟ همه‌ی مشکل به چهار حرف برمی‌گردد: «ترین»
مشکل صفات عالی
آکر با نفس تحسین کردن مخالف نیست و حتی یکی از طرفداران مدیرانی است که قدردانی از کارمندانشان را اولویت خود می‌دانند. او در کتاب خود می‌نویسد:
تحسین و تشویق اگر به‌درستی بیان شود، مغز را برای عملکرد بهتر آماده می‌کند. یعنی هرچه کارمندان یا اعضای تیم را بیشتر تشویق کنیم، به موفقیت بیشتری دست پیدا می‌کنیم و طبیعتاً هرچه موفقیت‌های بیشتری حاصل شود، نکات بیشتری برای تشویق وجود خواهد داشت.
اما نکته اینجا است که تعریف و تشویق، باید «به‌درستی اظهار شود» و زمانی که شما از واژه‌هایی نظیر «بهترین» و «باهوش‌ترین» استفاده می‌کنید، راه درستی در پیش نگرفته‌اید. چرا؟ این واژه‌ها درواقع به تحسین دلالت ندارند، بلکه افراد را در قیاس با یکدیگر قرار می‌دهند. مقایسه، به رقابت ضمنی منجر می‌شود و استرس درونی افراد را افزایش می‌دهد.
آکر می‌گوید بدترین تشویقی که پس از یکی از سخنرانی‌های خود دریافت کرده، با چنین جمله‌ای اظهار شده است: «شما امروز بهترین سخنران بودید.» او توضیح می‌دهد که اگرچه این جمله در نظر اول خوشایند به نظر می‌رسد؛ ولی به‌طور ضمنی یادآوری می‌کند که در بسیار از مواقع دیگر، او بهترین سخنران نخواهد بود. درنتیجه احساس استرس و فشار مضاعفی را به او تحمیل می‌کند.
تحقیقات متعددی نشان می‌دهند که اگرچه در برخی شرایط رقابت سالم باعث می‌شود افراد برای پیشرفت خود تلاش کنند؛ ولی در حالت کلی رقابت بین اعضای تیم باعث می‌شود آن‌ها به عملکرد خود بدبین و حتی از تلاش کردن دلسرد شوند. شما در هرلحظه نگران هستید که آیا همکار دیگرتان عملکرد و بازدهی بیشتری دارد؟ و درنتیجه تمرکزتان را از روی وظایف و مسئولیت‌ها، از دست می‌دهید. شما نمی‌توانید خلاقیت بیشتری داشته باشید و حتی از خدمت به مشتریان لذت نمی‌برید.
همچنین هنگامی‌که کارمندی را به هزینه‌ی یک کارمند دیگر تشویق می‌کنید، یکی از اعضای تیمتان را بالا می‌برید و دیگری را تضعیف می‌کنید که درنتیجه انگیزه‌ی کلی تیم را پایین می‌آورید.
آکر به نکته‌ی مهم دیگری نیز اشاره می‌کند. مقایسه‌ای که تحت ظاهر تحسین ارائه می‌شود، درواقع یک خط مینیمم برای عالی بودن تعریف می‌کند. همه‌ی کاری که شما برای مورد تشویق قرار گرفتن باید انجام دهید این است که از همکار مجاور خود بهتر باشید. درحالی‌که ممکن است پتانسیل واقعی‌تان، بسیار بیشتر باشد. آکر می‌گوید:
هنگامی‌که به کسی می‌گویید او «بهتر» یا «بهترین» است، به‌صورت ناخودآگاه و ضمنی انتظاراتی را که از او دارید، محدود می‌کنید. اگر ما تلاش کنیم فقط از یک همکار دیگر بهتر باشیم، آیا هدف پایین و نازلی برای خودمان در نظر نگرفته‌ایم؟ برداشت ذهنی ما از چنین مقایسه‌هایی، این است که به‌محض اینکه کمی از همکارمان بهتر بودیم، می‌توانیم از تلاش کردن دست بکشیم. حتی اگر پتانسیل خیلی بیشتری داشته باشیم.
آکر توصیه می‌کند به‌جای استفاده از صفات تفضیلی و عالی که به رقابت و ناامنی منجر می‌شوند، مشاهداتتان را صادقانه در مورد عملکرد خوب دیگران بیان کنید. تحسین واقعی زمانی است که شما به همکار، دوست، یا کارمندتان می‌گویید: «گزارش شما جذاب و گیرا بود» یا « سخنرانی خود را هوشمندانه زمان‌بندی کردید». شما به آن‌ها نمی‌گویید که سخنرانی یا گزارششان، بهتر از دیگران بوده است.
ساده‌ترین راه برای یک تشویق و تحسین سالم، این است که صفات عالی را از جملات خود حذف کنید.
این قاعده در خانه و مدرسه نیز صادق است. همان‌طور که آکر اشاره می‌کند، مهم نیست چه هدف و نیت خوبی دارید. زمانی که به یک کودک می‌گویید: «تو از همه بهتر بودی» به او یاد می‌دهید که عشق و هیجان شما نسبت به او، بسته به موقعیتی است که نسبت به سایرین دارد. بنابراین بهتر است والدین و معلمان، کودکان و دانش آموزان خود را با واژه‌هایی نظیر «باهوش‌ترین» و «خلاق‌ترین» مورد تشویق قرار ندهند؛ چراکه راه‌های بسیار بهتری برای ستایش فرزندان وجود دارد.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
