انرژی در ایران هنوز بسیار ارزان‌قیمت عرضه می‌شود و مصرف‌کنندگان تنها کسری از قیمت محصولات نفتی را پرداخت می‌کنند. بنابراین اولین گام برای همسویی با چشم‌انداز انرژی جهان اصلاح یارانه‌های انرژی در کشور است.
صنعت خودروسازی جهان برای کاهش انتشار آلاینده ها به سمت استفاده از سوخت های کمتر آلوده رفته اند. به طوری که سهم خودروهای دیزلی در ناوگان حمل ونقل اتحادیه اروپا رو به کاهش است به گونه ای که از حدود 55 درصد از کل خودروهای ورودی به ناوگان در سال 2011 تا 2012 با افت شدیدی به 44 درصد در سال 2017 رسیده است. همچنین خودروهای بنزینی در بازار آمریکا، ژاپن و چین نقش اصلی را ایفا می کنند و تقریباً خودروهای دیزلی نقش خاصی در این کشورها ندارند. مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی بررسی رویکرد جهانی صنعت خودرو بر اساس مصرف سوخت و آلایندگی به همراه درس هایی برای صنعت خودرو ایران منتشر کرده است.
این گزارش می نویسد: «نقش‌آفرین اصلی در تولید آلاینده منوکسید کربن، نه موتورهای احتراق داخلی که مشعل‌ها هستند. بنابراین بدیهی است که بخش‌های خانگی و تجاری (موتورخانه‌ها) و صنعت(کوره‌ها، بویلرها و مشعل‌های صنعتی) نقش کلیدی‌تری نسبت به بخش حمل‌ونقل دارند. بر این اساس، توجه صرف به بخش حمل‌ونقل در زمینه آلودگی هوا مؤثر نبوده و باید عوامل دیگر تولید آلاینده‌ها را نیز موردنظر قرار داد. نکته بسیار مهم دیگری نیز در مورد این آلاینده و به‌خصوص در مقایسه با ذرات کمتر از 2.5 میکرون وجود دارد و آن افزایش امکان حضور در محدوده تنفسی انسان به‌واسطه سنگین‌تر بودن این آلاینده به‌ویژه در شرایط جوی پایدار و عدم حضور باد است. بنابراین توجه به این نکته الزامی است که در استانداردسازی سامانه‌های احتراقی ازجمله خودروها، بررسی هم‌زمان تمام آلاینده‌های تولیدی باید مدنظر قرار گیرد. در مطالعه چشم‌انداز صنعت خودرو، مطالعه اهمیت کیفیت سوخت و روغن در کنار موتور محرکه خودرو از نقش کلیدی برخوردار است.
وضعیت روغن‌موتور در کشور
توجه به این نکته الزامی است که روغن‌موتور نقش مهمی در تولید آلاینده در موتور بازی کرده و بنابراین میزان مصرف آن بستگی به سطح فناوری موتور و حجم آن دارد، در کنار کیفیت آن جزء پارامترهای تأثیرگذار بر کیفیت ترکیب محصولات خروجی از موتور است. 20 درصد روغن‌موتور کشور از چرخه بازیافت تولید می‌شود و در 80 درصد باقیمانده نیز روغن‌سوخته و نیز روغن‌های غیرقانونی (قاچاق) سهم قابل‌توجهی دارند که این نقش نهادهای نظارتی را نیز در کنار تولیدکنندگان، به‌خصوص در بین مراکز توزیع روغن‌موتور پررنگ می‌کند. تأثیر حدوداً 3 درصدی مصرف روغن مناسب بر کاهش مصرف سوخت و تأثیر تبعی آن بر کاهش آلودگی و گازهای گلخانه‌ای، ضرورت توجه به روغن‌موتور را بیش‌ازپیش نمایان می‌کند.
وضعیت سوخت کشور
بنزین مخلوطی از هیدروکربن‌هاست که به‌عنوان سوخت در موتورهای احتراق داخلی جرقه‌ای استفاده می‌شود. خواص فیزیکی و شیمیایی بنزین یکی از عوامل تعیین‌کننده میزان تولید آلاینده‌هاست. چنین خواصی تحت استانداردهای سختگیرانه زیست‌محیطی قرار دارند و محدوده‌های مجاز این خواص باید توسط تولیدکنندگان بنزین رعایت شوند. مهم‌ترین ویژگی‌های بنزین با توجه به تأثیر آن در آلودگی هوا میزان محتوای سرب، غلظت گوگرد، فراریت، محتوای آروماتیک، محتوای اولفین‌ها، ترکیبات اکسیژن‌دار و میزان بنزن آن است. ازجمله نکات مهم در ارتباط باکیفیت سوخت تولیدی در کشور می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
– محتوای بنزن سوخت بین 0.46 تا 2.56 متغیر است. این میزان برای افزایش عدد اکتان به بنزین اضافه می‌شود، اما آلایندگی مستقیم و غیرمستقیم ناشی از آن بالاتر از استاندارد 1 درصد حجمی، به‌شدت می‌تواند برای سلامتی بشر مضر باشد.
– متوسط تقریبی محتوای گوگرد بنزین‌های نمونه‌برداری شده برابر 114.76 قسمت در میلیون است که این مقدار برای نمونه‌های مختلف بین کمینه 21 و بیشینه 270 قسمت در میلیون متغیر است. این متوسط تقریباً 11 برابر استاندارد است. سطح گوگرد بالا باعث سمی شدن یا کاهش تأثیر سامانه کنترل نشر آلاینده خودروهای دیزلی و بنزینی می‌شود که نهایتاً موجب افزایش نشر آلاینده‌ها خواهد شد.
بر این اساس، به نظر می‌رسد در وضعیت حاضر، چالش عمده کیفیت بنزین کشور محتوای گوگرد و بنزن بالاست.
این گزارش همچنین ادامه می دهد: انرژی در ایران هنوز بسیار ارزان‌قیمت عرضه می‌شود و مصرف‌کنندگان تنها کسری از قیمت محصولات نفتی را پرداخت می‌کنند. بنابراین اولین گام برای همسویی با چشم‌انداز انرژی جهان اصلاح یارانه‌های انرژی در کشور است. بهبود وضعیت کیفیت هوا و نیز سروسامان بخشیدن به رتبه هفتم ایران در جدول تولیدکنندگان گاز گلخانه‌ای دی‌اکسید کربن، چاره‌ای جز نگرش جدی به چالش‌های معرفی‌شده نیست. با حرکت در مسیر فعلی و عدم اهتمام در ارتقای کیفیت سوخت و روغن موجود در بازار و نیز سیاست‌های کلی صنعت خودرو، بهبود وضعیت ناوگان خودروهای سبک تولید داخل بر اساس میزان آلایندگی چندان قابل‌دستیابی نیست.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
