از جمع ۲۸ میدان گازی و نفتی مشترک با کشورهای همسایه، حضور فعال صنعت نفت ایران تنها در ۱۰ میدان رقم خورده و در سایر میادین به دلیل کمبود منابع بهره‌برداری نفت و گاز صورت نگرفته است؛این غمگینانه ترین مرثیه ای است که حل آن پیچیدگی های بسیاری دارد.
از روزی که بیژن زنگنه وزیر نفت گفته بود که برای توسعه صنعت نفت به 200 میلیارد دلار سرمایه گذاری شامل 130 میلیارد دلار در تولید و نگهداشت نفت و گاز و 70 میلیارد دلار در پتروشیمی و پالایش در برنامه ششم توسعه نیاز است،زمان زیادی نمی گذرد،اما درهمین مدت آنقدر بار هزینه های جاری دولت زیاد شده و مخالفان داخلی سنگ جلوی پای سرمایه گذاری خارجی گذاشته اند که شروع پروژ های تازه توسعه این صنعت حالا به کندی انجام می شود.
آنچه بیژن زنگنه اعلام کرده بود،رقمی قابل توجه است که تامین آن از عهده منابع مالی دولت برنمی آید.در واقع رقمی است که بدست آوردن آن تنها در گرو جذب سرمایه خارجی است.چه آنکه بخش های دیگر کشور آنچنان این روزها گرفتار مسایل روزمره ای مثل یارانه ها و ارزان فروشی حامل های انرژی هستند که عملا پولی برای سرمایه گذاری در این صنعت باقی نمی ماند.
اگرچه بیژن زنگنه از همان روزهای ابتدایی شروع به کارش در وزارت نفت در دولت یازدهم تدوین قراردادهای جدید نفتی را در دستور کار قرار داد،اما پروسه تصویب و اصلاح این قراردادها به دلیل مقاومت هایی که صورت گرفت،آنچنان طولانی شد که به گفته کارشناسان عملا کارایی خود را از دست داده است.
تکلیف قانونی است که تا پایان برنامه ششم ظرفیت تولید نفت ایران به ۴,۷ میلیون بشکه در روز برسد
برآوردها نشان می دهد که ایران مالک حدود ۵۰۰ میلیارد بشکه نفت کشف شده است که از این میزان حدود ۱۷۵ میلیارد بشکه نفت قابل استخراج است .البته از این رقم هم به گفته مقامات نفتی ایران حدود ۸۵ میلیارد بشکه هم با ۱۰ کشور دیگر شریک هستیم.
از همین رو،سرمایه گذارهای صنعت نفت و گاز ترجیح می دهند برای سرمایه گذاری به کشورهای همسایه بروند که هم قراردادهای جذاب تری دارند و هم مخالفان داخلی کمتر.البته اگر قوانين و تفاهمنامه های دوجانبه بر سيستم برداشت از میادین حاكم هم نباشد، طرفين سعي مي‌كنند كه هرچه سريعتر و بيشتر، از ميدان برداشت کنند كه در نتيجه اولين قرباني اين بي نظمي، عمر ميدان خواهد بود.
البته اين جدل ها بر سر ميادين مشترك گويا مختص كشورهاي در حال توسعه است، چراكه هيچ گاه شاهد اخلاف و كشمكش هايي اينچنيني كه منجر به آسيب رساني به ميدان شود، در ميادين مشترك كشورهاي توسعه يافته نبوده ايم.
مثلا در ميادين نفتي درياي شمال كه اكثراً بين نروژ و انگلستان و هلند مشتركند، كشورهاي شريك از همان ابتدا بر جداسازي و تعيين سهم طرفين همت گماشته و به نتيجه رسيده اند و برداشت شان از ميدان كامال صيانتي است. اما در ميادين مشترك ما با كشورهاي همسايه چنين هماهنگي مشاهده نمي شود و مثلا هيچگاه شاهد تزريق گاز براي ازدياد برداشت نيستيم.
علتش آن است كه هريك از طرفين نگران صرف هزينه هايي است كه منفعتش را نهايتا طرف مقابل رايگان كسب مي‌كند. علي الخصوص در رابطه با تزريق گاز كه موجب ازدياد فشار در محل تزريق شده و موجب مهاجرت نفت به سمت فشار كمتر يعني كشور رقيب خواهد شد كه گازي تزريق نكرده است.
چقدر نفت داریم؟
برآوردها نشان می دهد که ایران مالک حدود ۵۰۰ میلیارد بشکه نفت کشف شده است که از این میزان حدود ۱۷۵ میلیارد بشکه نفت قابل استخراج است .البته از این رقم هم به گفته مقامات نفتی ایران حدود ۸۵ میلیارد بشکه هم با ۱۰ کشور دیگر شریک هستیم.
آنطور که در برنامه ششم تاکید شده،تکلیف قانونی است که ظرفیت تولید نفت ایران به ۴,۷ میلیون بشکه در روز، ظرفیت تولید گاز به روزانه ۱.۳ میلیارد متر مکعب و ظرفیت تولید میعانات و مایعات گازی به ۱.۱ میلیون بشکه در روز افزایش یابد؛تکلیفی سنگین که از هرچه زمان اجرایی شدن آن طولانی تر می شود هم سرمایه گذاری ها گران تر تمام می شود و هم فرصت ها از دست می رود.
اگرچه وزارت نفت در برنامه های توسعهای برداشت از میادین مشترک را در اولویت خود قرار داده اما سرعت در اجرای آنها موضوعی است که کارشناسان به شدت آن را توصیه می کنند.
علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت گفته است که اولویت وزارت نفت توسعه غرب کارون است که تولید روزانه حدود ۴,۵ میلیون بشکه نفت تا در پایان برنامه بدست آید.آنطور که کاردر گفته :«با توسعه فازهای باقیمانده پارس جنوبی و تعدادی دیگر از میدان‌های گازی، گاز غنی هم مطابق با ظرفیت یعنی به میزان ۱.۳ میلیارد متر مکعب در روز تولید میشود. تولید میعانات گازی هم متناسب با تولید گاز افزایش مییابد و در پایان برنامه به ۸۶۴ هزار بشکه در روز میرسد. تولید مایعات گازی و نفتا هم در صورت احداث واحدهای GTL به حدود ۲۸۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید.»
سرمایه گذارهای صنعت نفت و گاز ترجیح می دهند برای سرمایه گذاری به کشورهای همسایه بروند که هم قراردادهای جذاب تری دارند و هم مخالفان داخلی کمتر.
تعیین تکلیف شیل گاز و شیل نفت ایرانی
اگر آمریکا با سرمایه گذاری کلان در نفت شیل حالا توانسته کارتل ریشه دار اوپک را در بازارهای جهانی با تولید نفت شیل مسخ کند، نفت شیل یا همان نفت صخره ای هم در کشور ما پیدا می شود.لرستان منطقه ای است که دارای نفت شیل هستند.آنطور که در برنامه ششم تاکید شده دولت باید به شیلهای گازی و نفتی در لرستان توجه ویژهای کند که در حال حاضر، فعالیتهایی به این منظور در دست اقدام است.
اما تحقق این هدف ها همه در یک موضوع خلاصه می شود؛سرمایه کافی! موضوعی که کمبود آن موجب کندی پیشرفت پروژه های صنعت نفت و گاز شده است.
کاردر می گوید:«در بخش مالی با مشکلات متعددی روبه‌رو هستیم و کمبود منابع، مانع تدوین برنامهای دقیق و مدون در این بخش است. برای توسعه و نگهداشت میدان‌ها در برنامه ششم توسعه به سرمایه کلانی نیاز داریم. مدل جدید قراردادهای نفتی از یک طرف و قراردادهای EPDF و EPCF قدمهای مثبتی هستند که امیدواریم ادامه یابد. »
به گفته او آنچه واضح است این است که باید برای تامین منابع مالی به منظور پیشبرد اهداف توسعهای فکری اساسی کرد
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
