با پیروز شدن سید ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاستجمهوری که جمعه ۲۸ خرداد برگزار شد، سوالات زیادی در مورد راهبرد نفتی دولت جدید ایران ذهن فعالان بازار نفت را به خود مشغول کرده است. فارغ از اینکه آیا تحت هدایت او توافق با قدرتهای جهانی بر سر موضوع هستهای رقم خواهد خورد یا پیش از آن- و در نگاهی بدبینانه احتمال اینکه مذاکرات در هر شرایطی به در بسته بخورد هم وجود دارد- تصمیمات دولت رئیسی در مورد ظرفیت تولید نفت، میزان صادرات، توسعه بخشهای پایین دستی پتروشیمی و… میتواند بر بازار جهانی اثرگذار باشد، اما مهمتر از آن اقتصاد نفتی ایران را دچار تغییرات زیادی خواهد کرد.
مشاور ارشد رئیسی در امور انرژی در گفتوگو با اساندپی گلوبال پلتس این موضوعات را باز کرده که ممکن است تا حدی سیاستهایی باشد که در دولت آینده پیش گرفته خواهد شد. از نظر علیرضا ضیغمی، دبیر شورای هماهنگی انرژی ستاد انتخاباتی رئیسی تمرکز دولت جدید باید روی بخش پاییندستی و اجتناب از خامفروشی نفت باشد، چراکه این بخش ارزش افزوده بالاتری دارد. علاوه بر این، او افزایش ظرفیت تولید نفت به ۴ میلیون بشکه در روز را طی مدت کوتاهی ممکن میداند، اما رسیدن آن به ۵/ ۶ میلیون بشکه آنطور که بیژن زنگنه، وزیر نفت فعلی توصیه کرده بود را امری غیرلازم توصیف کرد که تحقق آن ساده نیست، چرا که زیرساخت نفتی در کشور بسیار قدیمی است و نیازمند نوسازی. این در حالی است که دولت فعلی و کارشناسان بینالمللی بر این باور هستند که با توجه به نزدیک شدن به پیک تقاضای نفت در سالهای آینده به دلایل زیستمحیطی و تثبیت و کاهش مصرف پس از آن، باید کشور تا میتواند نفت بیشتری تولید و صادر کند چراکه در آیندهای نه چندان دور شاید چنین فرصتی در دسترس نباشد. ضیغمی در پاسخ به پرسشی در مورد احتمال بازگشت شرکتهای بزرگ نفتی اروپایی مانند توتال به ایران پس از توافق احتمالی گفت شخصا موافق این موضوع نیست، زیرا این شرکتها «غیرقابل اعتماد» هستند.
سیاستهای نفتی جدید
پلتس از قول افرادی که به رئیس دولت جدید ایران نزدیک هستند، میگوید: او ممکن است بر بخش پاییندستی و پتروشیمی متمرکز شود و برنامههای بلندپروازانه دولت روحانی را در بخش بالادستی که به دلیل تحریم تا حد زیادی محقق نشده، دنبال نکند. آرزو اقبالی از پلتس با علیرضا ضیغمی که پیش از این رئیس شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران بوده در این موارد صحبت کرده است. این گفتوگو به زبان انگلیسی در وبگاه پلتس منتشر شده و ترجمه سخنان او ممکن است دقیقا با گفتههایش منطبق نباشد.
ضیغمی که جمعه پیش از مشخص شدن نتیجه انتخابات مصاحبه کرده بود در پاسخ به پرسشی در مورد اینکه در دولت رئیسی چه روندی را در تولید و صادرات نفت شاهد خواهیم بود گفت: «اگر او انشاءالله اکثریت آرا را کسب کند، ما باید با پالایش بیشتر، خامفروشی نفت را متوقف کنیم. البته ما نمیتوانیم یکباره این کار را انجام دهیم. این یک حرکت تدریجی خواهد بود. مجلس ما طرحهایی برای ساخت پالایشگاهها مصوب کرده است. ظرفیت تولید نفت ما هر چه باشد، مثلا اگر ۴ میلیون بشکه در روز تولید کنیم، مصرف داخلی پالایشی ما بین ۷/ ۱ تا ۸/ ۱ میلیون بشکه خواهد بود، به علاوه پالایشگاه ستاره خلیج فارس که حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز میعانات دریافت میکند. این طرحهای پالایشگاهی(جدید) شکاف بین مصرف داخلی و تولید کلی ۴ میلیون بشکه را کاهش میدهند.» مدیر اسبق صنعت نفت ایران در مورد چرایی ارجحیت بخش پاییندستی نسبت به توسعه تولید بالادستی، ارزش افزوده بالاتر آن را دلیل اصلی دانست. به گفته او، در این بخش ابتدا نیاز داخلی فراهم خواهد شد و بقیه تولیدات به خریداران خارجی فروخته میشود. ضیغمی زنجیره ارزش پتروشیمی، واحدهای گازی و پالایشگاههای نفتی را بسیار بالا توصیف کرد. خبرنگار پلتس در مورد چگونگی رسیدن ظرفیت تولید نفت ایران به ۴ میلیون بشکه در روز و اینکه آیا دولت سیزدهم ایران این هدف را بدون توجه به نتیجه مذاکرات برجامی و با نرخ صادرات پایینتر محقق خواهد کرد، گفت: «بله، تحریمها موضوعی جدا است. اینجا ما در مورد ظرفیت تولید حرف میزنیم. ظرفیت تولید ما باید به ۴میلیون بشکه در روز برسد و ما(حالا) آن را داریم. به دلیل تحریمها و کاهش فروش نفت، ما برخی چاههای نفتی را بستهایم. آنها باید تحت تعمیرات اساسی قرار گیرند تا وقتی نیاز به باز کردن شیرها بود، به تولید ۴ میلیون بشکه برسیم. بعضی چاهها که فعال نیستند به راحتی میتوانند با تعمیرات و هزینه کم به مدار بازگردند.»
زیرساخت قدیمی
بیژن زنگنه چندی پیش به ۵/ ۶ میلیون بشکه در روز به عنوان هدفی که دولت بعد باید برای ظرفیت تولید نفتش برنامهریزی کند اشاره کرد که ضیغمی در این باره میگوید این موضوع باید در دولت جدید مورد بحث قرار گیرد. اما نظر شخصی او این است که نیازی به افزایش تولید تا این حد نیست. او در این باره تاکید کرد: «این موضوع آنقدر ساده نیست. ما نیازمند چاههای جدید و واحدهای بهرهبرداری جدید هستیم تا جایگزین قدیمیها شوند. ما تعداد زیادی دکل با عمر بالای ۵۰ سال داریم. بیش از ۱۰۰ دکل نفتی در دریا و خشکی باید نوسازی شوند. من فکر نمیکنم با توجه به هزینه بالا، در حال حاضر رسیدن به ظرفیت تولید ۵/ ۶ میلیون بشکه در روز در اولویت باشد.»
این مسوول اسبق مجموعه وزارت نفت در مورد اینکه آیا ایران در میانه تحریمها و کمبود سرمایهگذاری و نبود فناوری پیشرفته میتواند به سرعت تولیدش را احیا کند، گفت: «بله. ما توانایی آن را داشتیم و هنوز داریم. به ۸ سال جنگ نگاه کنید. صادرات ما در آن زمان بین ۵/ ۱ تا ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز به رغم بمبارانها بود. من خودم مسوول پایانه نفتی خارک بودم. پالایشگاههای بمباران شده به سرعت به مدار تولید بازمیگشتند. دکلها و ترمینالهای نفتی که بمباران میشدند به راحتی نوسازی میشدند. این کار کاملا مستقل از حمایتهای خارجی انجام میشد. ما مشکلی در تزریق گاز، تدارکات، مشاوران و پیمانکاران نداریم و هیچ نیازی هم(به شرکتهای خارجی) نداریم.»
بیاعتماد به شرکتهای بینالمللی
ضیغمی به اهمیت همکاریهای بینالمللی در فضایی برد-برد اشاره کرد که در این شرایط ایران میتواند با کشورهایی مانند چین که به گفته او با کشور ما رفتاری عادلانه دارند کار کند. او با این وجود گفت: «ما وابسته نیستیم و نیاز به دادن امتیازات به خارجیها نداریم که بیایند و با ما کار کنند. در حال حاضر حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد قطعات نفت، گاز، پتروشیمی و پالایشی در داخل بدون هیچ مشکلی تولید میشوند.»
اما مشاور رئیسی در مورد پروژههای تامین مالی گفت این موضوع یک مشکل است. به گفته او، ایران و چین در برنامه ۲۵ ساله خود توافق کردهاند پکن ۲۵۰ میلیارد دلار در کشور سرمایهگذاری کند که بخشی از آن به صنعت انرژی مربوط است. او از شرکتهایی مانند توتال انتقاد کرد که به محض بازگشت تحریمها از ایران خارج شد و به دیگر شرکتهای اروپایی توصیه کرد راه توتال را در پیش نگیرند. او همچنین برخی از کشورهای اروپایی، چین، روسیه و برخی از کشورها را مشتاق به آمدن به ایران و همکاری و سرمایهگذاری در کشور توصیف کرد.
با این حال، او در مورد بازگشت شرکتی مانند توتال در صورت رفع تحریمها گفت شخصا با این موضوع موافق نیست و چنین شرکتهایی را «غیرقابل اعتماد» خواند. او در پایان گفت: «آنها با هر وزش باد میآیند و میروند.»
مجله خبری ایکسب، انتشار اخبار و رویدادهای اقتصاد و صنعت ایران و جهان، معرفی کارآفرینان و فرصتهای کسب و کار