تخلف جنجالی در ثبت سفارش واردات خودرو چگونه اتفاق افتاد؟

 پس از اعلام ممنوعیت ثبت سفارش و در زمان توقف ثبت سفارش گروهی موفق به ثبت درخواست‌های خود در سامانه مربوطه شدند. آیا چند کارمند آی‌تی می‌توانند به‌راحتی در سایت ثبت سفارش نفوذ کنند و دست به تخلفاتی این‌چنینی بزنند؟

درباره این تخلف، به نظر من سؤال اساسی این است که نحوه تخلف چگونه بوده است.  به سه یا چهار روش ممکن است این تخلف انجام شده باشد. اولین روش اینکه خود افراد فنی شرکت‌های واردکننده، توانسته باشند وارد سیستم شوند و بفهمند که سیستم چه ضعف‌هایی دارد یا بفهمند چطور می‌توان وارد سیستم‌ها شد و تغییراتی را در آن به وجود آورد؛ بدون اینکه کارفرما یا صاحب سیستم متوجه این تغییرات بشود.

امکان دیگر این است که کسانی که معماری سیستم را نوشته‌اند و امروز دیگر با وزارت صمت همکاری نمی‌کنند، خبر دارند که ضعف‌ها و اشکالات سیستم کجاست و واردکنندگان توانسته باشند با واسطه‌هایی، به نویسندگان معماری سامانه نزدیک شوند و با کمک آنها این تخلف را انجام دهند. ممکن است همین شرکتی که مسئولیت نگهداری از سامانه را دارد، در این کار دست داشته باشد یا اینکه ارتباطی بین واردکنندگان خودرو با افرادی که آی‌پی دارند و به اطلاعات دسترسی دارند، برقرار شده باشد. زیرا پرسنل اداری در کل ادارات صنعت‌و‌معدن تمام استان‌ها به دلیل نیازی که این سامانه به اصلاح درخواست‎های ثبت‌شده مشتریان دارد، آی‌پی دارند. اما اینکه واقعا تخلف چگونه انجام شده، شاید باید نهادهای اطلاعاتی و امنیتی پشت صحنه را کنترل و نظارت کنند و ببینند داستان چه بوده و چه اتفاقی رخ داده است.

البته این مسئله برای ما واقعا ناشناخته نبود. زیرا این تخلفات را به حراست وزارتخانه به‌صورت گزارش‌های موردی منعکس کردیم. آنها هم یک بررسی دقیق، کارشناسی و فنی کردند. حراست وزارتخانه به شش هزار و 481 مورد تخلف در سامانه ثبت سفارش رسید که در یک نامه رسمی با امضای خود من برای سازمان تعزیرات و گمرکات کشور ارسال شد. گفتیم این شش هزارو 481 مورد، مواردی است که ما در سیستم خود ثبت سفارش نکرده‌ایم. این را که این ثبت سفارش‌ها چطور انجام شده است، نمی‌دانیم.
 چطور متوجه شدید که ثبت سفارش غیرواقعی و در واقع تخلف در سامانه رخ داده است؟
گمرکات گناوه و بوشهر مکاتباتی را با ما شروع کردند. از ما استعلامی کردند. آنها به چند مورد تخلف قاچاق برخورده بودند و از قاچاقچی پرسیده بودند که این کالا را چگونه وارد کردید. قاچاقچیان اعلام کرده بودند که در این شماره ثبت سفارش، این واردات را انجام داده‌اند.

بعد که گمرکات از ما استعلام کردند، همکاران ما در اداره ثبت سفارش فهمیدند که شماره اعلامی قاچاقچیان، شماره‌ای نیست که ما داده باشیم. بنابراین با یکسری مکاتباتی که گمرکات استان بوشهر انجام دادند، سرنخ این تخلف کشف شد. گمرکات بوشهر فهمیدند که برخی از افراد خودروهایی را ترخیص می‌کنند که به ظاهر این خودروها ثبت سفارش شده است؛ در‌حالی‌که این ثبت سفارش را ما انجام نداده بودیم. بعد باز با خود افرادی که در این زمینه تخصص دارند، مشورت کردیم.

چند مورد سامانه بین ما و گمرک و مراکز داده وجود دارد که همه این سامانه‌ها کنترل شد و دیدند که برخی ثبت سفارش‌ها با روش‌های غیرمتعارف صورت گرفته است و متعلق به ما نیست.

به‌هرحال ما در بهمن ماه سال گذشته با امضای خود من، به گمرکات و تعزیرات موضوع این تخلف را اعلام کردیم. طولانی‌شدن اعلام این تخلف هم به این دلیل بود که ما از خرداد ماه اولین مکاتبات را آغاز کردیم. اسناد این مکاتبات وجود دارد. ما از خرداد به حراست اطلاع دادیم. حراست هم موظف بود مراتب را به نهادهای امنیتی و اطلاعاتی کشور که می‌توانند به پشت صحنه رسیدگی کنند، منعکس کند که این کار انجام شد. در نهایت زمانی که گمرکات رسیدگی کردند، مشخص شد که از شش‌هزارو 481 موردی که در گزارش ما ذکر شده، هزارو 939 مورد از کالاهای ثبت سفارش صوری، ترخیص شده اما مابقی اصلا به گمرکات اظهار نشده است.

در دهه‌های گذشته همیشه رسم بوده که افراد می‌آیند و درخواست واردات می‌کنند. شماره ثبت سفارش می‌گیرند اما در عمل ممکن است ارز یا ریال آن جور نشود و به هر دلیلی خریدار و واردکننده احساس کنند که بازار اشباع است و نیاز به واردات ندارد. زیرا فرم‌های ثبت سفارش یک اعتباری دارد. در دو دهه گذشته ثبت سفارش تا شش ماه اعتبار داشت اما مهلت اعتبار ثبت سفارش در حال حاضر به سه ماه رسیده است. بنابراین در سال‌های گذشته میزان ثبت سفارش از میزان واردات قطعی بالاتر است زیرا فرد مجوز می‌گیرد اما این به آن معنی نیست که حتما به ثبت سفارش‌ها عمل کند. ما در خرداد ماه که متوجه شدیم مشکلاتی در سیستم ثبت سفارش هست، به تدریج به حراست مسائل را منعکس کردیم.

حراست مجبور شد تیم فنی از وزارتخانه بیاورد. یک مورد در دی ماه و یک مورد در بهمن ماه گزارشاتی ارسال شد. شش‌هزارو 481 شرکت که شامل شرکت‌های نماینده رسمی و غیررسمی و افراد حقیقی بودند و این تخلف را انجام دادند، شناسایی شدند. امسال با گزارش به دستگاه قضائی، پرونده این افراد رسیدگی می‌شود. دستگاه قضائی شرکت‌های متخلف یا کسانی که ممکن است در این موضوع دستی داشته باشند را شناسایی می‌کند و آنچه رخ داده برای مردم بیان خواهد شد.

آنچه من لازم می‌دانم بگویم این است که اطلاعات منتشرشده در رسانه‌ها و فضای مجازی با آنچه در عمل رخ داده است، خیلی فرق دارد. نوع انعکاس موضوع در جامعه طوری بوده که همه فکر می‌کنند کالاها با ارز دولتی وارد شده است. در سه تا چهار سال گذشته ارز خودرو توسط خود متقاضی تأمین می‌شد و هیچ‌گاه ارز بانکی به این کالا نمی‌دادند. البته این روند تا قبل از 22 فروردین امسال حاکم بود، بعد از 22 فروردین چون سیستم ارزی کشور عوض شد، برخی واردکنندگان خودرو توانستند ارز دولتی بگیرند. تا قبل از این تاریخ، واردات خودرو با ارز متقاضی انجام می‌شد و خود متقاضی از صرافی ارز تهیه می‌کرد.

بر اساس اعلام گمرکات، هزارو 939 مجوزی که در سامانه ثبت سفارش به صورت غیرقانونی ثبت شده بود، حقوق و عوارض گمرکی خود را پرداخت کرده بودند. شرکت‌های واردکننده خودرو همواره از ما شکایت می‌کنند که چرا ما را به عنوان متخلف اعلام کردید و از ما شکایت کردید. ما که همه حقوق را پرداخت کرده‌ایم و عوارض را به دولت داده‌ایم. ما عموما به این افراد پاسخ می‌دهیم که صرف‌نظر از اینکه حقوق و عوارض گمرکی را داده‌اید، در سیستمی که وظیفه آن یک وظیفه حاکمیتی است و باید نظام وارداتی کشور را کنترل کند، به هر شکلی دستکاری کردید و این تخلف است. از این بابت متخلف هستید و رفتارتان از مصادیقی است که می‌تواند عنوان قاچاق به آن تعلق بگیرد.

حتی اگر مدعی باشند که قصد عمل به تعهداتشان را دارند-که البته هستند و در جلسات پیش من آمده‌اند و اعلام کرد‌ه‌اند که ما تعهد داشتیم و مجبور شدیم به تعهداتمان به مردم عمل کنیم- اما پاسخ ما این بوده که باید از راه درست اقدام می‌کردید. اینکه واردکنندگان تخلفی می‌کنند، برای ما قابل قبول نیست. ما مدعی هستیم که چرا در سیستم دستکاری و تخلف کردید. ثبت سفارش قانونی یکی از فرایندهای واردات است که برخی در آن تخلف کرده‌اند؛ بنابراین مشمول قوانین قاچاق می‌شوند