اگر شما هم جزو آن دسته افرادی هستید که از لپ تاپ مثل کامپیوتر رومیزی استفاده می‌کنند، حتما این سؤال برایتان پیش آمده است که آیا اتصال دائم لپ تاپ به برق خطری برای باتری دارد یا خیر. با این مقاله همراه باشید تا جواب این سؤال را بررسی کنیم.
باتریِ بدون لپ‌تاپ بهتر از لپ‌تاپِ بدون باتری است. شاید این جمله به قشنگی آن جمله‌ی معروف فیلم «درباره‌ی الی» نباشد؛ اما حقیقت مهمی را دربر دارد: لپ‌تاپی که باتری‌اش از کار افتاده باشد، دیگر لپ‌تاپ نیست و در بهترین حالت کامپیوتر رومیزی است.
اگر این روزها به‌علت شیوع کرونا وقت بیشتری در خانه می‌گذرانید، احتمالا قبل از اینکه باتریِ از‌کار‌افتاده انتخاب دیگری برایتان باقی نگذاشته باشد، از لپ‌تاپتان به‌عنوان کامپیوتر رومیزی استفاده می‌کنید. وقتی هم آن را برای شارژ‌شدن به برق می‌زنید، فراموش می‌کنید کابل شارژر را از دستگاهش جدا کنید و بدین‌ترتیب تا وقتی پای کار هستید، لپ‌تاپتان به برق وصل است.
بحث باتری‌ها به‌اندازه‌ی گجت‌ها و نرم‌افزارهای جدید هیجان‌انگیز نیست و وقتی از لپ‌تاپ صحبت می‌شود، همه درباره‌ی رم و پردازنده‌ی گرافیکی صحبت می‌کنند و در حق باتری اجحاف می‌شود؛ اما ذهن خیلی از ما هنوز به این سؤال مشغول است: اگر لپ‌تاپ مدام به برق باشد، مشکلی پیش می‌آید؟ آیا قبل از شارژ لپ‌تاپ باید بگذارم شارژ باتری کاملا خالی شود؟ واقعیت این است جواب سؤال به‌سادگی بله و خیر نیست؛ ولی درک سازوکار باتری به رسیدن ما به جواب کمک زیادی خواهد کرد.
باتری را نمی‌توان بیش‌ازحد شارژ کرد
اغلب لپ‌تاپ‌ها از باتری لیتیوم‌یونی یا لیتیوم‌پلیمری استفاده می‌کنند. حُسن این باتری‌ها آن است که می‌توانند به دفعات بسیار زیادی چرخه‌ی شارژ داشته باشند و کمترین آسیبی به گنجایش باتری نرسد. مزیت دیگر باتری‌های مذکور این است که نمی‌توان آن‌ها را بیش‌ازحد شارژ کرد؛ یعنی هر وقت به شارژ ۱۰۰ درصد رسیدند، مدار درونی باتری‌های لیتیومی فرایند شارژ را متوقف می‌کند و از اینجا به‌بعد، برقی که از‌طریق کابل به لپ‌تاپ می‌رسد، به‌جای عبور از باتری، مستقیم به منبع تغذیه هدایت می‌شود.
این اتفاق بسیار خوبی است؛ چرا‌که اگر باتری بیش‌ازحد شارژ شود، در بی‌خطرترین حالت ممکن از کار می‌افتد و در ترسناک‌ترین سناریو، به بمب ساعتی تبدیل می‌شود. پس خیالتان راحت! اتصال دائم لپ‌تاپ به برق خطر انفجار باتری و آتش‌سوزی به‌همراه ندارد و اگرچه در این وضعیت جانتان در امان است، طول عمر باتری همچنان در خطر است.
باتری را ۱۰۰ درصد شارژ نکنید
برای اینکه بتوانید طول عمر باتری لیتیومی خود را تاحدممکن افزایش دهید، توصیه می‌شود قبل از رسیدن شارژ به ۱۰۰ درصد، اتصال لپ‌تاپ به برق را قطع کنید. این توصیه را مدیرعامل شرکت Cadex Electronics تأیید کرده است که در افزایش طول عمری باتری تخصص دارد و حامی مالی وب‌سایت مرجع باتری Battery University است.
به‌گفته‌ی ایزیدور بوخمان، مدیرعامل این شرکت و از نویسندگان وب‌سایت Battery University، بهترین راه برای افزایش طول عمر باتری لپ‌تاپ (حتی تا چهار برابر) این است که آن را تا ۸۰ درصد شارژ کنیم و سپس بگذاریم تا ۴۰ درصد تخلیه شود. دلیل این کار آن است که هر سلول باتری لیتیومی تا سطح ولتاژ آن شارژ می‌شود. هرچه درصد شارژ بیشتر شود، سطح ولتاژ نیز بیشتر خواهد شد و هرچه ولتاژ درون سلول افزایش یابد، فشار بیشتری به باتری وارد می‌شود و این فشار از تعداد چرخه‌های شارژ کم می‌کند.
طبق گفته‌ی سایت Battery University، اگر باتری تا ۱۰۰ درصد شارژ شود، تنها ۳۰۰ تا ۵۰۰ چرخه‌ی شارژ خواهد داشت؛ اما اگر تا ۷۰ درصد شارژ شود، چرخه‌ی شارژش ممکن است به ۱،۲۰۰ تا ۲،۰۰۰ برسد.
| تأثیر میزان شارژ بر ولتاژ سلول و طول عمر باتری | ||
|---|---|---|
| سطح شارژ (ولت بر سلول) | چرخه‌ی تخلیه‌ی شارژ | انرژی ذخیره‌شده‌ی موجود |
| [۴/۳۰] | [۱۵۰ تا ۲۵۰] | [۱۱۰ تا ۱۱۵ درصد ] |
| ۴/۲۰ | ۳۰۰ تا ۵۰۰ | ۱۰۰ درصد |
| ۴/۱۰ | ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ | ۸۵ تا ۹۰ درصد |
| ۴/۰۰ | ۱،۲۰۰ تا ۲،۰۰۰ | ۷۰ تا ۷۵ درصد |
| ۳/۹۰ | ۲،۴۰۰ تا ۴،۰۰۰ | ۶۰ تا ۶۵ درصد |
با‌توجه‌به جدول بالا، اگر در هر بار شارژ میزان ولتاژ هر سلول به‌اندازه‌ی ۰/۱ ولت کاهش یابد، تعداد چرخه‌ی شارژ باتری دو برابر می‌شود، تا جایی که به حد مطلوب برسد. با ۳/۹۰ ولت در هر سلول، تعداد چرخه‌ی شارژ باتری بین ۲،۴۰۰ تا ۴۰۰۰ افزایش می‌یابد.
مشکل فقط اینجا است که این سطح از ولتاژ برای باتری، یعنی تنها ۶۰ درصد شارژ و کمی بیشتر از نصف زمان باتری کاملا شارژشده، می‌تواند لپ‌تاپتان را روشن نگه دارد. مشکل دیگر این است که اغلب ما وقتی سرگرم کار با لپ‌تاپ می‌شویم، نمی‌توانیم مدام حواس‌مان را به درصد شارژ باتری جمع کنیم. بهتر بود خود باتری همیشه تا ۸۰ درصد شارژ می‌کرد و اگر قرار بود جایی برویم که به شارژ بیشتری نیاز داشته باشیم، دکمه‌ای بود با فشاردادن آن باتری کاملا شارژ می‌شد.
بااین‌حال، باتری‌ها چنین قابلیتی ندارند و ازآنجاکه هنوز اپلیکیشنی برای اخطار به کاربر درباره‌ی شارژ ۸۰ درصد و تخلیه‌ی شارژ ۴۰ درصد طراحی نشده، تنها راه‌حل این است مدت زمانی را اندازه بگیرید که لپ‌تاپتان به ۸۰ درصد شارژ و ۴۰ درصد تخلیه‌ی شارژ می‌رسد و بعد برای خودتان تایمر بگذارید. شاید دردسرش زیاد باشد؛ اما باور کنید باتری لپ‌تاپتان ارزش این میزان توجه را دارد.
داغ‌شدن لپ‌تاپ؛ بلای جان باتری
شاید تعجب کنید حرارت مهم‌ترین عامل در کاهش طول عمر باتری لپ‌تاپ است. اگر یادتان باشد گفتیم باتری‌های لیتیومی را نمی‌توان بیش‌ازحد شارژ کرد و این برای در‌امان‌ماندن از خطر انفجار، ویژگی مناسبی است؛ اما وقتی باتری ۱۰۰ درصد شارژ شد، جریان برق باتری را دور می‌زند و مستقیم به‌سمت منبع تغذیه می‌رود. این کار باعث افزایش حرارت دستگاه می‌شود.
در دماهای بیشتر از ۳۰ درجه‌ی سلسیوس، طول عمر باتری در خطر آسیب جدی قرار می‌گیرد؛ پس اگر عادت دارید لپ‌تاپتان را در روزهای داغ تابستان در ماشین بگذارید، اگر از خطر سرقت جان سالم به‌در ببرد، به‌دلیل حرارت زیاد عمر باتری‌اش به‌شدت کاهش می‌یابد.در دمای بیشتر از ۳۰ درجه‌ی سلسیوس، طول عمر باتری در خطر آسیب جدی قرار می‌گیرد
تازه وقتی هم فشار دمای زیاد با فشار ولتاژ بیشتر هم‌زمان به جان باتری بیفتند، قطعا اتفاقات خوشایندی در انتظار باتری لپ‌تاپ شما نیست. در همین زمینه، مطالعه‌ی Battery University نشان می‌دهد اگر باتری با ۴۰ درصد شارژ در دمای ۴۰ درجه نگه‌داری شود، بعد از یک سال گنجایشش به ۸۵ درصد کاهش می‌یابد.
| گنجایش تخمینی باتری لیتیومی هنگام انبارشدن به‌مدت یک سال در دماهای مختلف | ||
|---|---|---|
| دما | ۴۰ درصد شارژ | ۱۰۰ درصد شارژ |
| ۰ درجه‌ی سلسیوس | ۹۸ درصد (بعد از یک سال) | ۹۴ درصد (بعد از یک سال) |
| ۲۵ درجه‌ی سلسیوس | ۹۶ درصد (بعد از یک سال) | ۸۰ درصد (بعد از یک سال) |
| ۴۰ درجه‌ی سلسیوس | ۸۵ درصد (بعد از یک سال) | ۶۵ درصد (بعد از یک سال) |
| ۶۰ درجه‌ی سلسیوس | ۷۵ درصد (بعد از یک سال) | ۶۰ درصد (بعد از سه ماه) |
در همین اوضاع‌واحوال، اگر باتری تا ۱۰۰ درصد شارژ شود، گنجایشش تا ۶۵ درصد کاهش می‌یابد. گنجایش باتری کامل شارژشده در دمای ۶۰ درجه، تنها بعد از سه ماه به ۶۰ درصد می‌رسد. براساس این شواهد، اتصال دائم لپ‌تاپ به برق به عمر باتری صدمه می‌زند. حالا اگر باتری درمعرض حرارت زیاد هم باشد، عمرش به‌شدت کوتاه خواهد شد.
البته این نکته را مدنظر قرار دهید که دمای زیاد فقط به محیط مربوط نیست. اگر برنامه‌های سنگین مثل بازی یا ویرایشگر ویدئو اجرا کنید، میزان حرارت لپ‌تاپ افزایش می‌یابد و اگر در این حالت لپ‌تاپ را روی بالش یا در پوشش نامناسب قرار داده باشد، حرارت تولید‌شده به‌دام می‌افتد و به باتری آسیب بیشتری می‌زند.
بیرون‌آوردن باتری از لپ‌تاپ فکر خوبی است؟
حال که فهمیدیم حرارت بلای جان باتری است، ممکن است این سؤال پیش بیاید: آیا بهتر است باتری را کلا از لپ‌تاپ خارج و مستقیم از برق استفاده کنیم؟ متأسفانه در بسیاری از لپ‌تاپ‌های جدید امکان بیرون آوردن باتری وجود ندارد و در لپ‌تاپ‌هایی با باتری تعویض‌شدنی جواب هر سازنده متفاوت است. برای مثال، ایسر می‌گوید اگر می‌خواهید از برق مستقیم استفاده کنید، به بیرون‌آوردن باتری نیازی نیست؛ اما اگر می‌خواهید چندین روز از لپ‌تاپ استفاده نکنید، بهتر است باتری آن را خارج کنید. زمانی‌که اپل لپ‌تاپ‌هایی با باتری تعویض‌پذیر می‌ساخت، توصیه می‌کرد هیچ‌وقت باتری را از دستگاه خارج نکنید. برای مراقبت از باتری آن را بین ۴۰ تا ۸۰ درصد شارژ و در دمای اتاق نگه دارید
به‌هر‌حال، خارج کردن یا نکردن باتری از لپ‌تاپ به تنظیمات مدیریت انرژی دستگاه شما بستگی دارد. در برخی دستگاه‌ها بیرون‌آوردن باتری مانند وقتی‌که میزان شارژ باتری کاهش می‌آید، باعث کاهش انرژی می‌شود و عملکرد لپ‌تاپ را کُند می‌کند. اگر هم تصمیم گرفتید باتری را خارج کنید، حتما آن را در محیطی مناسب نگه‌داری کنید. بهترین وضعیت مراقبت از باتری این است که آن را بین ۴۰ تا ۸۰ درصد شارژ و در دمای اتاق نگه دارید.
نکاتی برای افزایش طول عمر باتری
قبل از هر چیز با این واقعیت انکار‌ناپذیر باید روبه‌رو شوید که باتری مثل هر وسیله‌ی دست‌ساز انسان و حتی خود انسان عمر محدودی دارد و با هر بار شارژ و تخلیه‌ی آن، از تعداد چرخه‌های شارژش کم می‌شود، تا جایی که دیگر از کار می‌افتد. بااین‌حال، روش‌هایی وجود دارد که به‌کمک آن‌ها می‌توان عمر باتری را افزایش داد. درادامه، به چند نکته‌ی مفید در این زمینه اشاره می‌کنیم:
- باتری‌های لیتیومی اگر بین ۴۰ تا ۸۰ درصد شارژ شوند، عمر طولانی‌تری خواهند داشت.
- از قراردادن لپ‌تاپ روی بالش یا پتو یا سطوح نرم خودداری کنید که باعث به‌دام‌انداختن حرارت می‌شود.
- اگر قصد دارید چند هفته از لپ‌تاپتان استفاده نکنید، درصورت امکان باتری آن را خارج کنید.
- اگر باتری تعویض‌پذیر نیست، قبل از انبار‌کردن لپ‌تاپ آن را کمتر از ۵۰ درصد شارژ کنید. در این حالت، باتری شروع به تخلیه‌شدن می‌کند. اگر باتری مدت زیادی شارژ نشود، به آن صدمه می‌رسد.
- اگر مدت زمان انبار‌کردن لپ‌تاپ طولانی شد، هر‌از‌گاهی لپ‌تاپ را از انبار بیرون آورید و آن را شارژ کنید.
- از قراردادن لپ‌تاپ در دمای بسیار گرم یا بسیار سرد خودداری کنید.
- برای افزایش طول عمر باتری و کاهش دفعات چرخه‌ی شارژ، نور صفحه‌کلید و تنظیمات اسلیپ و روشنایی صفحه‌نمایش را کم کنید. افزون‌براین، اگر از وای‌فای استفاده نمی‌کنید، آن را قطع کنید.
- اگر لپ‌تاپ داغ کرده است، با آن بازی نکنید.
- به‌جای استندبای، لپ‌تاپ را خاموش کنید یا در حالت خواب زمستانی (Hibernate) قرار دهید.
- تب‌های اضافی مرورگرتان را ببندید تا از مصرف شارژ بیشتر جلوگیری شود.
- اتصال دستگاه‌های اکسترنال به لپ‌تاپ، مثل فلش درایوها و دی‌وی‌دی و دیسک سخت را درصورت نیازنداشتن به آن‌ها قطع کنید.
- اطلاعات موردنیازتان را روی لپ‌تاپ یا فلش درایو کپی کنید. درایوهای نوری برای خواندن سی‌دی یا دی‌وی‌دی انرژی زیادی مصرف می‌کنند.
- میزتان را تمیز کنید. شاید توصیه عجیبی به‌نظر برسد؛ اما گرد‌و‌خاک روی میز می‌تواند به‌راحتی وارد منفذهای فن خنک‌کننده لپ‌تاپ شود و حرارت دستگاه را افزایش دهد. بهتر است دست‌کم هفته‌ای یک بار میز خود را تمیز کنید.
نتیجه‌گیری
اتصال دائم لپ‌تاپ به برق در کوتاه‌مدت به باتری آسیبی نمیزند و چون باتری‌های لیتیومی را نمی‌توان بیش‌ازحد شارژ کرد، خطر انفجار و آتش‌سوزی هم شما را تهدید نمی‌کند. بااین‌حال، اگر لپ‌تاپ مدام به برق وصل باشد، بعد از یک سال متوجه خواهید شد ظرفیت باتری آن به‌شدت کاهش یافته است. افزون‌براین، استفاده‌ی مدام از شارژ باتری باعث می‌شود سریع‌تر چرخه‌های شارژ را مصرف کند و این طول عمر باتری را کاهش می‌دهد.
بهترین راه‌حل در این حالت آن است که بین دو حالت حد تعادل برقرار کنید: بعضی روزها از شارژ باتری استفاده کنید و روزهای دیگر آن را به برق بزنید. هرکاری که می‌کنید، فقط یادتان باشد خطرناک‌ترین دشمن باتری لپ‌تاپتان حرارت زیاد است؛ پس اجازه ندهید دمای لپ‌تاپ زیاد افزایش یابد.
عواملی که عمر باتری را کم می‌کند:
- چرخه‌های شارژ یا تخلیه‌ی شارژ: هر باتری هرچقدر هم پیشرفته باشد، به تعداد محدودی می‌تواند شارژ و تخلیه‌ی شارژ شود و وقتی این تعداد به پایان رسید، عمر باتری نیز به‌سر رسیده است.
- سطح ولتاژ: هرچه سطح شارژ بیشتر شود، سطح ولتاژ هر سلول باتری نیز افزایش می‌یابد. ولتاژ بالا عمر باتری را کاهش می‌دهد؛ پس باتری را ۱۰۰ درصد شارژ نکنید.
- دمای بیش از ۳۰ درجه سلسیوس: حرارت خطرناک‌ترین عامل کاهش طول عمر باتری است؛ پس همیشه دما را کمتر از ۳۰ درجه نگه دارید.
مجله خبری ایکسب، بازتاب اخبار و گزارشهای صنعت و اقتصاد ایران و جهان
